بانک ها موظف اند تا روی هر برگه از چک نام و نام خانوادگی دارنده حساب را یادداشت کنند. اگر صاحب حساب دستور دهد که وجه چک توسط بانک پرداخت نشود بانک این وظیفه را دارد تا زمانی که وضعیت چک و رسیدگی به این موضوع معلوم نشده، مبلغ را در حساب مسدودی نگهداری کند.برای تشخیص اینکه چه کسی برای بار اول، مبلغ چک را از بانک مطالبه کرده بانک ها باید در همان ابتدای ورود شخص به بانک، همه مشخصات کامل وی را پشت چک ها یادداشت کنند.قبل از اینکه صادرکننده، مبلغ چک را پرداخت کند و یا موجبات پرداخت آن را در بانک فراهم نماید، بانک وظیفه دارد تا به همان مقدار، مبلغ را از حساب صادر کننده چک مسدود کند و به محض این که دارنده چک برای وصول چک به بانک رفت وجه به وی پرداخت گردد.بانک ها این وظیفه را دارند تا همه حساب های شخصی که بیش تر از یک بار، چک بی محل از آن صادر شده است را تعقیب کنند. در نهایت نیز آن حساب را بسته و تا سه سال به فرد اجازه داده نمی شود که حساب جاری دیگری در بانک افتتاح کند.در چک های مشروط، برای این که شرطی در چک تاثیر بگذارد باید در چک بیان شود زیرا در غیر این صورت بانک به این شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
بازتعریف کل‌های پولی در اقتصاد ایران
تهیه و انتشار درست و بهنگام آمار مربوط به کل‌های پولی نقش بسزایی در تحلیل سیاستگذار پولی از روند آتی شاخص‌های کلیدی اقتصادی نظیر نرخ تورم و همچنین اتخاذ به موقع سیاست پولی دارد. بر اساس تجارب بین‌المللی، تعریف واحدیی برای کل‌های پولی (در ابعاد گسترده‌تر از M1) توسط کشورها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و این تفاوت رویکرد در انتخاب تعاریف و ترکیب اجزای هر تعریف به عوامل مختلفی از جمله ساختار بازارهای مالی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در عرصه پرداخت، تنوع ابزارهای مالی و دایره شمول آنها در کارکردهای اصلی پول بستگی دارد. دو اصل مهم در انتخاب تعریف گسترده پول باید مدنظر قرار گیرد: ۱) ابزارهای مالی مشمول در تعریف باید حداقل‌هایی را به لحاظ نقدشوندگی (بازتابی از ویژگی ابزار مبادله بودن پول) دارا باشند. ۲) تعریف گسترده پول باید ارتباط تجربی پایدار و قابل پیش‌بینی با نرخ تورم داشته باشد. این ویژگی باعث می‌شود کل‌های پولی ابزار مفیدی برای سیاستگذار پولی باشند زیرا شاخصی از فشارهای تورمی در میان‌مدت و بلندمدت هستند.
این دو اصل مهم باعث شده تا در دهه‌های گذشته کشورها در تعاریف خود در رابطه با کل‌های پولی دست به تغییرات عمده‌ای بزنند به نحوی که می‌توان گفت تعریف پول در معنای وسیع آن در طول زمان و بسته به ساختارهای اقتصادی و بازارهای مالی کشورها دستخوش تغییر می‌شود و ماهیت پویا دارد. این در حالی است که تعریف کل‌های پولی در ایران در چند دهه گذشته بدون تغییر باقی مانده و از سوی دیگر، در همین تعاریف موجود نیز نقاط ضعف جدی در انطباق با دستورالعمل صندوق بین‌المللی پول وجود دارد که اصلاح آمارهای ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی را ضروری می‌کند زیرا ارائه آمارهای پولی بر اساس استانداردهای بین‌المللی باعث کارایی سیاست‌های پولی و افزایش دقت پیش‌بینی‌های اقتصادی در این حوزه می‌شود.
ابزارهای مالی: ویژگی و کارکردها
معیار شمول و یا عدم شمول ابزارها و دارایی‌های مالی در تعریف گسترده پول به دو کارکرد اصلی پول شامل «وسیله مبادله» و «ذخیره ارزش» برمی‌گردد. تمامی ابزارهای مالی نقد که به طور وسیعی به عنوان وسیله مبادله مورد قبول آحاد اقتصادی هستند و یا قابلیت تبدیل شدن به وسیله مبادله را در کمترین زمان و با کمترین کاهش در ارزش اسمی دارا هستند در تعریف گسترده پول قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، تعریف گسترده پول تمامی ابزارهای مالی که وسیله مبادله هستند و یا جایگزین نزدیک به وسیله مبادله هستند را دربر می‌گیرد. ارزیابی درجه پول بودن ابزارهای مالی بر اساس درجه نقدشوندگی و ذخیره ارزش اسمی اندازه‌گیری می‌شود. در تعیین اجزای تعریف گسترده پول باید ویژگی‌ها و معیارهای ذیل برای ابزارهای مالی در نظر گرفته شوند:
قابلیت نقدشوندگی: ابزارهای مالی با درجه نقدشوندگی بالا مانند اسکناس و سپرده‌های دیداری در تعریف محدود پول (مانند M1) وارد می‌شوند در حالی که دارایی‌های مالی با درجه نقدشوندگی پایین مانند سپرده‌های مدت‌دار در تعاریف گسترده پول در نظر گرفته می‌شوند.
سررسید: مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده در شمول ابزارهای مالی در تعریف گسترده پول، سررسید است. در سطوح پایین کل‌های پولی ابزارهای با سررسید کوتاه‌مدت و در سطوح بالاتر کل‌های پولی ابزارهای با سررسید بلندمدت‌تر در نظر گرفته می‌شوند. برای مثال در اتحادیه اروپا، سپرده‌های مدت‌دار تا سقف سررسید حداکثر دو سال در تعریف M2 وارد می‌شوند در حالی که در برخی از کشورها مانند آمریکا، ابزارهای مالی فارغ از سررسید آنها در تعریف کل‌های پولی در نظر گرفته می‌شوند.
هزینه‌های مبادلاتی: تبدیل برخی از انواع دارایی‌های مالی به وجه نقد با هزینه‌های مبادلاتی و تاخیرهای زمانی زیاد همراه است. در حالی که سپرده‌ها و برخی از انواع اوراق بدهی بدون تحمیل هزینه‌های صریح به شکل کارمزد یا سایر هزینه‌های ضمنی ناشی از تاخیر در روند بازخرید قابل تبدیل هستند.
تقسیم‌پذیری: یکی از ویژگی‌های پول که قابلیت نقدشوندگی آن را بالا می‌برد قابلیت تقسیم واحدهای بزرگتر به واحدهای پولی کوچکتر است. به همین دلیل در تعریف گسترده پول، ابزارهای مالی با ارزش‌های بزرگ (بالاتر از یک آستانه معین) در نظر گرفته نمی‌شوند. آستانه‌ها بسته به شرایط هر کشور متفاوت تعیین می‌شوند. برای مثال، در آمریکا سپرده‌های مدت‌دار با مقیاس بزرگ در تعریف M2 لحاظ نمی‌شوند و آستانه تعیین‌شده ۱۰۰ هزار دلار است.
بازدهی: عموما ابزارهای مالی که در تعریف سطوح بالاتر کل‌های پولی جای می‌گیرند بازده بالاتری از ابزارهای مالی مشمول در تعریف محدود پول دارند.
واحد پول داخلی/خارجی: در یک اقتصاد، وسیله مبادله معمولا بر حسب واحد پول داخلی است. ابزارهای مالی ارزی (مانند سپرده‌های ارزی) هم می‌توانند به عنوان وسیله مبادله تلقی شوند اگر بر حسب ارزهای قوی و جهان روا باشند و از مقبولیت جهت پرداخت برخوردار باشند. بنابراین می‌توان اسکناس و سپرده ارزی نزد اشخاص را در تعریف گسترده پول وارد کرد. برای مثال اتحادیه اروپا در تعاریف کل‌های پولی سپرده‌های ارزی (بر حسب تمامی واحدهای پولی) را در نظر می‌گیرد. اما مکزیک صرفا سپرده‌های بر حسب دلار آمریکا را در تعریف کل‌های پولی وارد می‌کند.
در مجموع تعریف واحدی از کل‌های پولی در سطوح بالا بین کشورها وجود ندارد و بنابراین کشورها با استفاده از شرایط و ساختار اقتصادی و مالی و گستردگی ابزارهای مالی و همچنین ارتباط تجربی میان تعریف گسترده پول و متغیرهای کلیدی اقتصاد کلان شامل تولید و تورم تصمیم‌گیری می‌کنند که کدام ابزار مالی و با چه سررسیدی در تعریف گسترده پول قرار گیرد. انجام آزمون‌های مختلف روی تعاریف متفاوت از کل‌های پولی و تعیین درجه همبستگی آنها با نرخ تورم می‌تواند سیاستگذار را در انتخاب هر چه بهتر تعریف گسترده پول کمک کند.
نگاهی به تعریف نقدینگی در برخی کشورها
مطالعه تجارب کشورها نشان می‌دهد در کشورهای معدودی مانند ژاپن و کره‌جنوبی علاوه بر تعریف پول در مفهوم وسیع، تعریفی از نقدینگی نیز ارائه می‌شود. در ژاپن، نقدینگی در مفهوم وسیع شامل M3 به علاوه اوراق بهادار دولت، اسناد قرضه تجاری منتشره توسط موسسات مالی، اوراق قرضه بانک‌ها، تراست‌های سرمایه‌گذاری، تراست‌های پولی و اوراق قرضه خارجی است. بحران مالی ۲۰۰۸- ۲۰۰۷ نشان داد که پول در مفهوم وسیع ممکن است نتواند به خوبی تمامی ابزارها و مکانیسم‌های تولیدکننده نقدینگی را به دلیل اهمیت موسسات مالی غیر از بانک‌ها و موسسات سپرده‌پذیر پوشش دهد. کل‌های نقدینگی (شامل بدهی‌های سایر ناشران پول) تصویر کامل‌تری از نقدینگی در دسترس در اقتصاد را به نسبت پول در مفهوم وسیع ارائه می‌دهد. صندوق بین‌المللی پول، مفهوم نقدینگی و کل‌های نقدینگی را از منظر ناشر بدهی‌های مالی این‌طور تعریف می‌کند: نقدینگی مجموع پول در مفهوم وسیع و بدهی‌های سایر ناشران (به غیر از ناشران در نظر گرفته شده در پول به مفهوم وسیع) که تا حدی قابلیت نقدشوندگی دارند. برای مثال، در کنار موسسات سپرده‌پذیر، دولت مرکزی هم به عنوان ناشر نقدینگی حضور دارد و اوراق بدهی منتشرشده توسط دولت مرکزی در تعریف نقدینگی لحاظ می‌شود. یکی از تفاوت‌های مهم در ابزارهای مالی در نظر گرفته شده در تعریف پول در مفهوم وسیع و ابزارهای مالی در تعریف نقدینگی، به سررسید این دو دسته از ابزارها برمی‌گردد. در نقدینگی برخلاف پول در مفهوم وسیع، ابزارهای با سررسید طولانی مدت‌تر وارد می‌شوند. برای مثال در کره‌جنوبی، همانطور که اشاره شد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از دو سال در تعریف نقدینگی وارد می‌شوند. آنچه مسلم است، سهام (به جز واحدهای صندوق‌های بازار پول) به دلیل ویژگی‌هایی، حتی در تعریف نقدینگی در کشورها و همچنین دستورالعمل صندوق بین‌المللی پول وارد نمی‌شود. در ادامه به مقایسه آمار کل‌های پولی در ایران با دستورالعمل صندوق بین‌المللی پول و تجارب جهانی پرداخته می‌شود.
اختلاف تعریف پایه پولی از تعریف استاندارد صندوق
مطابق آمارهای پولی کشور، پایه پولی به صورت محدود و به صورت مجموع اسکناس و مسکوک در جریان (شامل اسکناس و مسکوک در دست اشخاص، اسکناس و مسکوک نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی)، سپرده‌های قانونی و سپرده‌های دیداری ریالی و ارزی بانک‌ها و موسسات اعتباری نزد بانک مرکزی تعریف می‌شود. این در حالی است که بر اساس استاندارد صندوق بین‌المللی پول، کشورهای عضو باید در تعریف پایه پولی از تعریف وسیع آن استفاده کنند. تعریف وسیع پایه پولی مطابق استاندارد صندوق بین‌المللی پول برای آمارهای پولی کشور علاوه بر موارد مذکور شامل سپرده‌های شرکت‌های دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی (شهرداری‌ها) نزد بانک مرکزی، سپرده‌های دیداری کارکنان بانک مرکزی و اوراق مشارکت یا ودیعه منتشره بانک مرکزی (که سررسید نشده و در دست اشخاص قرار دارند) نیز هست. با توجه به صفر بودن رقم اوراق مشارکت منتشره بانک مرکزی و حجم اندک سپرده‌های شرکت‌ها و موسسات دولتی نزد بانک مرکزی (در سال ۹۸ این میزان ۵۶۵۰۰ میلیارد ریال بوده است)، مقادیر پایه پولی در دو فرمت تفاوت قابل ملاحظه‌ای با یکدیگر ندارند. اما بر اساس تصمیم اخیر بانک مرکزی در انتشار اوراق ودیعه در سال جاری اجرای این طرح سبب اختلاف هر چه بیشتر این دو تعریف نسبت به سال‌های گذشته (که حجم اوراق مشارکت بانک مرکزی در دست اشخاص صفر بوده) می‌شود.
تورش (انحراف) برخی اجزای پایه پولی
علت اصلی تفاوت در طبقه‌بندی بخش‌ها و زیربخش‌های اقتصادی و همچنین دارایی‌ها و بدهی‌های مالی در آمارهای پولی کشور با استاندارد صندوق، استفاده از معیار «واحد پول» به جای معیار «مقیم بودن» در آمارهای پولی است. استفاده از معیار واحد پول در طبقه‌بندی بخش‌ها و زیربخش‌های اقتصادی کشور موجب می‌شود برخی بدهی‌های انواع بخش‌ها و زیربخش‌ها که منشاء داخلی دارند (ولی به پول خارجی هستند) در بخش خارجی طبقه‌بندی شود.
همچنین این عمل باعث می‌شود برخی بدهی‌های انواع بخش‌ها و زیربخش‌ها که منشاء خارجی دارند (ولی به پول داخلی هستند) در بخش داخلی طبقه‌بندی شوند. این در حالی است که استفاده از «معیار مقیم بودن» در بخش‌بندی واحدهای نهادی در آمارهای پولی کشور، سبب طبقه‌بندی دارایی‌ها و بدهی‌های مالی در بخش‌ها و زیربخش‌های مربوطه شده و تحلیل‌ها را به واقعیت نزدیک‌تر می‌کند. در صورت استفاده از معیار مقیم بودن، باید سپرده‌های ارزی دولت نزد بانک مرکزی که منشاء داخلی داشته در گروه بدهی‌های داخلی (سپرده‌های بخش دولتی) طبقه‌بندی شود. در حالی که استفاده از معیار واحد پول باعث می‌شود تا سپرده‌های ارزی دولت نزد بانک مرکزی در گروه بدهی‌های خارجی بانک مرکزی طبقه‌بندی شود و در نتیجه آن کاهش این متغیر باعث افزایش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی شود.
این امر منجر به انجام تحلیل نادرست از سوی برخی تحلیلگران اقتصادی می‌شود. تحلیلگران پس از بررسی دقیق آمارها متوجه خواهند شد که افزایش خالص دارایی‌های خارجی منشاء داخلی (و نه خارجی) دارد. در مجموع، عدم‌طبقه‌بندی صحیح دارایی‌ها و بدهی‌های مالی در آمارهای کنونی کشور می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند؛ این در حالی است که طبقه‌بندی صحیح سرفصل‌ها از یک سو بر شفافیت آمارهای پولی افزوده و تحلیل سیاست‌های پولی را تسهیل می‌کند و از سوی دیگر وجهه بانک مرکزی را در تولید آمارهای پولی در محافل علمی داخلی و بین‌المللی بهبود خواهد بخشید.
تفاوت تعریف نقدینگی در آمارهای پولی
برخلاف تجربه سایر کشورها در زمینه تعریف پول و نقدینگی در مفهوم وسیع که شامل دامنه گسترده‌ای از ابزارهای مالی می‌شود، آخرین سطح از کل‌های پولی در کشور یا همان نقدینگی (M2) صرفا شامل اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و سپرده‌های ریالی بخش غیردولتی (شامل سپرده‌های دیداری و غیردیداری) است. در آمارهای پولی کشور عبارت پول در مفهوم وسیع به اشتباه «نقدینگی» ترجمه شده است. تعریف نقدینگی گسترده‌تر از تعریف پول در مفهوم وسیع بوده و علاوه بر بدهی‌های پول در مفهوم وسیع، شامل بدهی‌های دیگری است که توسط سایر بخش‌ها منتشر شده و درجه نقدینگی این بدهی‌ها کمتر از درجه نقدینگی اجزای پول در مفهوم وسیع است. تعریف پول در مفهوم وسیع در ایران دارای نقایصی است که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود:
* سپرده شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی مانند شهرداری‌ها نزد سیستم بانکی در داخل تعریف پول در مفهوم وسیع قرار ندارد.
* سپرده‌های دیداری، پس‌انداز و مدت‌دار ارزی اشخاص مقیم در تعریف پول در مفهوم وسیع قرار ندارد و در حال حاضر تحت عنوان بدهی‌های خارجی طبقه‌بندی می‌شوند.
بر اساس چارچوب صندوق بین‌المللی پول، تعریف نقدینگی در آمارهای پولی کشور به سمت پایین تورش دارد و به نوعی کم‌برآوردی دارد. همچنین با توجه به تعریف نقدینگی در آمارهای پولی ایران مشخص می‌شود که در حال حاضر نقدینگی شامل تمامی ابزارهای مالی نقد اسناد خزانه، اوراق مالی دولتی و… نیست. این امر قابلیت مقایسه آمارهای پولی کشور را با آمارهایی نظیر کشورهای دیگر با مشکل مواجه ساخته است. ضمنا در مطالعات تجربی نیز لازم است نقدینگی شامل تمام ابزارهای مالی نقد باشد. بدیهی است باگسترده‌تر شدن ابزارهای مالی در بازارهای پولی، اهمیت این موضوع دوچندان می‌شود. با اجرای طرح فروش اوراق ودیعه بانک مرکزی، اهمیت در نظر گرفتن این اوراق در تعریف نقدینگی دو چندان می‌شود. زیرا در صورت عدم در نظر گرفتن آن و همچنین کم شدن اسکناس و مسکوک در دست اشخاص (در نتیجه خرید اوراق توسط مردم)، حجم نقدینگی با فرض ثبات سایر اجزا کاهش می‌یابد. این در حالی است که اوراق ودیعه بانک مرکزی جزئی از تعهدات و بدهی‌های بانک مرکزی است و باید در ترازنامه بانک در سمت بدهی‌ها و جزئی از نقدینگی وارد شود. همانطور که گفته شد واحدهای صندوق‌های بازار پول در نقدینگی در مفهوم وسیع قرار می‌گیرند. مشابه این صندوق‌ها در بازار سرمایه ایران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت هستند که دارایی‌های خود را در گواهی سپرده بانکی، اسناد خزانه و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند. باقیمانده دارایی‌های صندوق نیز به اختیار مدیر صندوق (تا سقف ۱۵ درصد) می‌تواند در سهام سرمایه‌گذاری شود. اما تفاوت‌هایی نیز با صندوق‌های بازار پول دارند که مهم‌ترین آنها سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق بلندمدت است که جزئی از نقدینگی قرار نمی‌گیرند. در صندوق‌های بازار پول در اوراق با سررسید حداکثر یک سال و با رتبه‌بندی اعتباری بالا سرمایه‌گذاری انجام می‌شود و به این دلیل درجه نقدشوندگی ابزارهای مالی صندوق بسیار بالاتر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت است. در نتیجه ابزارهای مالی در صندوق‌های بازار پول زیرمجموعه‌ای از ابزارهای موجود در صندوق‌های با درآمد ثابت است. با توجه به تفاوت‌های مذکور و بر اساس تجارب بین‌المللی، لحاظ واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در تعریف پول در مفهوم وسیع توصیه نمی‌شود.
تغییرات مورد نیاز برای اصلاح مفهوم پول
کل‌های پولی اجزای فعلی اصلاحات مورد نیاز در راستای انطباق با آمارهای پولی سایر کشورها
پایه پولی اسکناس و مسکوک در جریان (اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و اسکناس و مسکوک نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی) و سپرده‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری نزد بانک مرکزی لحاظ سپرده‌های دیداری شرکت‌های دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی (شهرداری‌ها) نزد بانک مرکزی، سپرده‌های دیداری کارکنان بانک مرکزی و اوراق ودیعه بانک مرکزی (در صورت انتشار)
M1 اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و سپرده‌های دیداری بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی سپرده‌های دیداری شرکت‌های دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی (شهرداری‌ها) نزد سیستم بانکی، سپرده‌های دیداری ارزی اشخاص مقیم
M2 M1+ سپرده‌های غیردیداری شامل سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، بلندمدت، قرض‌الحسنه پس‌انداز و سایر سپرده‌ها نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی M1+ سپرده‌های پس‌انداز و مدت‌دار ارزی اشخاص مقیم
–
M2+ اوراق بدهی منتشره توسط موسسات سپرده‌پذیر+ اسناد خزانه و اوراق مالی دولت (با سررسید کمتر از دو سال)+ اوراق مشارکت دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی شامل اوراق مشارکت شهرداری‌ها (با سررسید کمتر از دو سال)
L (نقدینگی)
– M3+ اسناد خزانه و اوراق مالی دولت + اوراق مشارکت دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی شامل اوراق مشارکت شهرداری‌ها
چک بانکی
ضمن توضیح چک بانکی باید این موضوع را یادآور شد که چک، وسیله ای برای جایگزینیِ پول نقد و پرداخت های نقدی می باشد، تا افراد در معاملات روزمره خود به جای پول از آن استفاده کنند. در واقع شخصی که اقدام به صدور چک می کند باید از وجود وجه چک در حساب خود اطمینان داشته باشد زیرا هدف از صدور آن، این است که که به جای گرفتن پول نقد از بانک و اعطای آن به شخص دیگر، در وجه آن شخص (دارنده یا پرداخت کننده) چک صادر شود.
چک بانکی نوعی از چک است که یک بانک به عهده خود صادر می‌کند. ماهیت و صدور این سند تجارتی شبیه به تعریف واقعی چک نیست زیرا صادرکننده چک و پرداخت‌کننده آن شخص واحدی هستند.
قوانین مربوط به چک، جز در موارد استثنائی، بر چک‌های بانکی نیز حکومت دارند. از آن جهت که متعهدِ پرداخت این نوع چک، بانک است، تمایل افراد برای پذیرش این نوع چک بیشتر است.
تفاوت چک بانکی با سفته
تفاوت چک بانکی با سفته در این است که صادرکننده سفته عندالمطالبه تعهد می‌کند هرگاه دارنده سفته، وجه آن را مطالبه کرد، فورا آن را پرداخت کند ولی در چک بانکی به این صورت است که بانک وجه دارنده چک را نگهداری می‌کند و به محض درخواست آن را به او می‌پردازد.
در واقع دارنده چک به بانک در مورد نگهداری پول اعتماد می‌کند و بانک باید قبلا معادل مبلغ چک را از حساب شخص مسدود کند. صدور چک بانکی می‌تواند به افزایش قدرت پرداخت بازرگانان و رفع کمبود پولی کشور کمک کند به شرطی که بانک راساً به جای اسکناس به صدور چک مبادرت ورزد در غیر این صورت نه تنها کمکی به رفع مضیقه پولی کشور نمی‌شود بلکه به افزایش تورم نیز منجر می گردد.
قانون جدید چک مصوب سال 1397
قوانین مربوط به چک در دوره های مختلف دستخوش تغییراتی شده است. اما طی چند سال اخیر، مجلس شورای اسلامی با همکاری کمسیون های ذی ربط و با توجه به شرایط اقتصادی کنونی کشور و روند افزایشی تعداد چک‌های برگشتی اقدام به تغییرات دیگری در قانون چک نمود.
افزایش نظارت دقیق بر دادن دسته چک به مشتریان و اقدامات پیشگیرانه، می‌تواند منجر به اعتمادسازی بیشتر در انجام مبادلات شده و به تبع آن موجب جلوگیری از انواع جرایم مربوط به چک گردد.
طبق این اصلاحیه در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارنده، بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده ضمن قید مبلغ دریافتی، چک را به بانک تسلیم کند. همچنین بانک مکلف است بنا به درخواست دارنده چک، فوراَ کسری مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد کرده و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهی مخصوص، آن را به متقاضی تحویل دهد.
درباره مواد قانون جدید چک بیشتر بخوانید: اصلاحیه قانون چک
مجازات‌های بانکی برای دارندگان چک برگشتی
اگر یک فرد دارای چک برگشتی باشد، علاوه بر مجازات‌های بانکی، نه تنها مجاز به افتتاح حساب جدید نیست، بلکه اجازه دریافت وام و تسهیلات جدید را نیز نخواهد داشت. بنابراین کسی که چک صادر می‌کند باید درباره پاس شدن یا نشدن آن دقت کافی به عمل آورد.
طبق گفته برخی مسئولان بانک مرکزی، در آینده، برنامه های کاری به نحوی طراحی می شود تا فردی که چک برگشتی دارد، سند خودرو و سند ملک نتواند بگیرد امکان اخذ سند خودرو و سند ملک، همچنین امکان عضو شدن در هیأت مدیره شرکت ها از او سلب شده و ممنوع الخروج شود. پس هر چیزی که نیازمند ثبت است، در مورد فردی که چک برگشتی دارد، متوقف می گردد. در این صورت حتی می‌توان سختگیری بیشتری در پیش گرفت و واریز وجه به حساب دارنده چک برگشتی را نیز متوقف کرد. اگر این اتفاقات رخ دهد، دیگر نیازی به زندانی کردن فرد بابت چک برگشتی نخواهد بود و اعتبار به ماهیت چک باز خواهد گشت.
شما می توانید در همین سایت مطلب حقوق مربوط به چک برگشتی را به صورت دقیق تر مطالعه نمایید.
انواع چک بانکی
همانطور که گفته شد چک های بانکی برای معاملاتی که به جابه جایی حجم زیادی پول نیاز دارند، استفاده می شود. طبق ماده 1 قانون صدور چک که انواع مختلفی از چک بانکی را بیان می دارد. در این قسمت به توضیح هر یک از این چک ها می پردازیم.
چک بانکی عادی
چک بانکی عادی یکی از مرسوم‌ترین نوع چک بانکی است که صاحب چک، از حساب جاری خود، اقدام به صدور چک در وجه حامل یا شخص معینی می نماید. برای نقد کردن این چک، دارنده باید به یکی از شعب بانک صادرکننده، مراجعه کند. مثلا اگر چک برای بانک تجارت است حتما باید به یکی از شعب بانک تجارت مراجعه نماید.
برای نقد شدن این چک هیچ تضمینی وجود ندارد و اگر موجودی حساب صاحب چک کافی نباشد، دارنده به هیچگونه قادر به نقد کردن و گرفتن پول خود نخواهد بود. بنابراین اشخاص باید از دریافت این نوع چک خصوصاً اگر در وجه حامل باشد، دقت کنند ( در وجه حامل یعنی نام شخص معینی به عنوان دارنده چک ذکر نشود).
چک بانکی تایید شده
در این نوع چک، پس از صدور چک در وجه حامل یا شخص گیرنده، بانک پرداخت وجه را تایید می‌نماید. چک تأیید شده تضمین بیشتری در اختیار دارنده آن قرار می‌دهد. زیرا بانک تأیید می‌کند که صادرکننده به میزان مبلغ چک، وجه نقد در حساب خود دارد. بانک پس از تایید این موضوع، وجه را در حساب صادرکننده مسدود کرده و سپس آن را فقط به آورنده چکِ تاییدشده می‌پردازد.
چک بانکی تضمین شده
چک تضمین‌شده یا چک تضمینی رمزدار چکی است که توسط بانک و به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌شود. برای صدور این نوع چک نیازی به داشتن دسته چک نیست بلکه هر فردی می‌تواند با مراجعه به بانکی که در آن حساب دارد، درخواست صدور چک تضمین شده از بانک نماید.
مورد اطمینان و تضمینی بودن این چک به این معناست که در زمان صدور، مبلغ آن از حساب صادرکننده کسر می‌گردد. این چک را می‌توان با مراجعه به شعب بانک صادرکننده وصول کرد. همچنین این امکان وجود دارد که دارنده، چک تضمین شده را در سایر بانک‌ها نقد کند با این تفاوت که واریز آن به حساب وی، حدود 1 روز کاری زمان خواهد برد.
چک‌های تضمین‌شده قابل مسدود شدن و توقیف کردن نیستند و ورشکستگی و فوت کسی که چک را صادر کرده است، تأثیری در وصول آن ندارد.
چک بانکی رمزدار بین بانکی
چک بین بانکی به چکی گفته می‌شود که به وسیله‌ی بانک و بنا به درخواست مشتری به عهده‌ی یکی از بانک‌های دیگر و با استفاده از رمز صادر می‌گردد. این نوع چک را نمی‌توان نقداً وصول کرد، بلکه بانک مورد نظر مبلغ را به حساب متقاضی در بانک مقصد انتقال می‌دهد. بنابراین، چک بین بانکی، غیرقابل انتقال به شخص ثالث است.
پرداخت این چک، همچون چک تضمین شده، از سوی بانک به صورت کامل تضمین می شود و در حکم پول نقد است. چک بین بانکی حتما باید در وجه شخص گیرنده نوشته شود و صدور آن در وجه حامل ممنوع است. همچنین شماره حساب و کد شعبه بانکی که فرد گیرنده در آن حساب دارد باید در چک درج گردد. از همین جهت، احتمال دزدیده شدن و سو استفاده از چک بسیار کم شده و استفاده از آن از امنیت بالایی برخوردار است.
چک مسافرتی
چک مسافرتی توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌شود. چک مسافرتی نوعی چک بانکی است که همه شعب بانک صادرکننده، وجه آن را می‌پردازند. همین امر سبب می‌شود افراد به جای حمل پول از چک مسافرتی استفاده کنند. به علاوه این چک‌ها قابل‌اطمینان نیز هستند.
ارکان اصلی چک
هر چک دارای 3 رکن اصلی است که وجود آن ها ضروری بوده و در صورت عدم وجود این ارکان نمی توان این سند را چک شمرد.
صادر کننده چک
صادر کننده در واقع همان صاحب حساب بوده و در هنگام صدور چک موارد مندرج روی چک را تکمیل کرده و امضا می کند.
دارنده چک
دارنده چک، فردی است که چک برای وی صادر گردیده است یعنی چک می تواند در وجه یک شخص معین صادر گردد. البته هر فردی که چک با وراثت و یا پشت نویسی به دست وی رسیده است نیز دارنده ی چک به حساب می آید و بر اساس قوانین، تنها فردی که دارنده ی چک می باشد، می تواند بر علیه چک برگشتی شکایت کیفری نماید.
بر اساس قانون صدور چک، دارنده ی چک کسی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه کرده و برای برگشت زدن آن، گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت نموده است. از همین رو بایستی دقت نمایید که در صورتی که چک به نام فردی صادر شده است و فرد دیگری به جای وی و با عنوان نماینده به بانک مراجعه می کند، حتما بایستی در پشت چک قید شود که فرد مورد نظر نماینده ی وی جهت برگشت زدن چک می باشد.
و همین طور باید اضافه کنیم که صدور چک در وجه حامل ممنوع بوده و تنها به شخصی که به نام وی پشت نویسی شده است، پرداخت می شود.
محال علیه
بر اساس اسناد تجاری، مُحل به پول گفته شده و چک بی محل به معنای آن است که در حساب صادرکننده آن، پولی وجود ندارد. محال علیه در چک نیز به معنی بانک و یا هر موسسه مالی اعتباری که وجه چک را پرداخت می کند. بدین ترتیب صادرکننده چک از محال علیه تقاضا می کند تا مبلغ مندرج در چک به دارنده آن پرداخت شود.
ویژگی های چک بانکی
در هنگام صدور چک های بانکی باید اطلاعات خاصی روی آن قید و توسط صادرکننده امضا شود تا بعد ها بتوان به عنوان یک سند لازم الاجرا به این موارد استناد کرد. این موارد عبارتند از محل صدور چک، تاریخ صدور، امضای صادرکننده چک و مبلغ که به عنوانی شرایط صحت آن چک هم تلقی می شوند. در ادامه درباره هریک توضیح مختصری ارائه خواهیم داد.
محل صدور چک
ممکن است محلی که چک در آن جا صادر شده است با محل پرداخت آن یکی باشد و یا برعکس. در ماده 315 قانون اساسی آمده است که اگر چک در مکانی که صادر شده است باید تادیه شود و کسی که چک را در اختیار دارد باید در زمان 15 روز از زمانی که چک صادر می شود آن وجه را مطالبه کند و در ایران اگر از یک نقطه به نقطه دیگر صادر شده باشد مدت زمان برای مطالبه آن 45 روز بعد از زمان صادر شدن آن است.
تاریخ صدور چک
هر چک باید دارای تاریخی برای صدور باشد زیرا در ماده 2 و 3 قانون صدور چک آمده است، کسی که چک را صادر می کند باید در زمانی که چک صادر می شود به اندازه مبلغ چک در حساب خود پول داشته باشد. لازم به ذکر است که تاریخ چک حتما باید به حروف نوشته شود زیرا در این صورت امکان الحاق یا جعل عددی آن غیر ممکن است.
وظایف بانک در قبال این اسناد (چک بانکی)
بانک ها موظف اند تا روی هر برگه از چک نام و نام خانوادگی دارنده حساب را یادداشت کنند. اگر صاحب حساب دستور دهد که وجه چک توسط بانک پرداخت نشود بانک این وظیفه را دارد تا زمانی که وضعیت چک و رسیدگی به این موضوع معلوم نشده، مبلغ را در حساب مسدودی نگهداری کند.
برای تشخیص اینکه چه کسی برای بار اول، مبلغ چک را از بانک مطالبه کرده بانک ها باید در همان ابتدای ورود شخص به بانک، همه مشخصات کامل وی را پشت چک ها یادداشت کنند.
قبل از اینکه صادرکننده، مبلغ چک را پرداخت کند و یا موجبات پرداخت آن را در بانک فراهم نماید، بانک وظیفه دارد تا به همان مقدار، مبلغ را از حساب صادر کننده چک مسدود کند و به محض این که دارنده چک برای وصول چک به بانک رفت وجه به وی پرداخت گردد.
بانک ها این وظیفه را دارند تا همه حساب های شخصی که بیش تر از یک بار، چک بی محل از آن صادر شده است را تعقیب کنند. در نهایت نیز آن حساب را بسته و تا سه سال به فرد اجازه داده نمی شود که حساب جاری دیگری در بانک افتتاح کند.
در چک های مشروط، برای این که شرطی در چک تاثیر بگذارد باید در چک بیان شود زیرا در غیر این صورت بانک به این شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
صدور چک بانکی به صورت وعده دار یا سفید امضا
گاهی چک های بانکی برای تضمین و یا تامین کردن اعتبار صادر می شوند. این چک ها به صورت وعده دار و یا سفید امضا هستند که صادر کردن آن ها ممنوع است. در صورتی که ذینفع شکایت کرده و چک را پرداخت کند، صادرکننده به مجازات حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد و جزای نقدی نیز شامل حال وی می شود. همین طور اگر کسی با استفاده از حساب بانکی که بسته شده است، چکی را صادر کند، این نوع چک از انواع چک های بی محل است و مجازاتی که برای آن در نظر گرفته می شود نیز غیرقابل تعلیق خواهد بود.
برای اینکه به طور دقیق تر بدانید که چک بی محل چیست، به این لینک مراجعه کنید.
چک های بانکی فایده های زیادی دارند از جمله این فواید که بسیار مشهود می باشد این است که هم نیاز به حمل مقدار زیادی پول نیست و هم می توان هزینه هایی را در آینده پرداخت کرد. به همین دلیل اگر شخصی چکی را صادر کند که بلامحل باشد دادگاه وی را محکوم می کند تا بتواند هم مبلغ چک و هم خسارت های مربوط به آن را پرداخت نماید و حتی ممکن است مجازات های دیگری مثل حبس نیز شامل حال وی شود. پس بهتر است اگر شخصی می خواهد از چک استفاده کند در ابتدا از قوانین استفاده از چک اطلاع پیدا کرده و بعد اقدام به صدور چک نماید. از همین رو اگر می خواهید از طرز دقیق نوشتن چک آگاه شوید به این لینک مراجعه کنید.
آخرین اخبار
حق طلاق.
حق طلاق چیست؟ قبل از توضیح حق طلاق در ابتدا لازم است کلیاتی درباره طلاق دانست. طلاق در لغت به معنی رها کردن و گشودن و در فقه اسلامی به معنی زایل کردن ازدواج با لفظ مخصوص است. استادان حقوق فرانسه طلاق را اینگونه می دانند که طلاق قطع رابطه زناشویی به حکم دادگاه است […]
دستور موقت.
دستور موقت چیست؟ قرار دستور موقت امکانی است که در بیشتر مواقع ذینفع یا وکیل او تمایل دارند که آن را حین دعوا (ضمن دعوا) قبل از اقامه ی دعوا و یا پس از اقامه ی دعوا به کار گیرند. این قرار به دلیل وارد کردن خسارت به شخص خوانده (شخصی که دستور موقت علیه […]
اموال ممزوج چیست؟.
در لغت منظور از مزج همان مخلوط کردن است . یعنی دو نفر با اراده و اختیار خود اموال خود را با هم مخلوط کنند . درنهایت به این مال ممزوج می گویند و این مال مشترک خواهد بود . مال ممزوج چیست ؟ از نظر حقوقی منظور از مال ممزوج همان مالی است که […]
میانجی گری.
میانجی گری چیست؟ میانجی گری در واقع پروسه ای است که طی آن شاکی و متهم با مدیریت فرد میانجیگر در خارج از محیط دادگاه در خصوص علت جرم به وجود آمده، آثار دارایی های جایگزین پول نقد و نتایج برجای مانده از جرم و همچنین راه های جبران خسارات به وجود آمده از این جرم با شاکی و متهم […]
دادنامه.
درباره دادنامه چه می دانید؟ به صورت کلی می توان گفت دادنامه رأی قاضی به صورت کتبی است اما قبل از آنکه توضیح بیشتری درباره دادنامه ارائه دهیم، به جهت فهم بهتر، مطالبی در اختیار شما قرار داده می شود که با روند قانونی پرونده ها آشنا شوید. رسیدگی قضایی به پرونده های کیفری و […]
آینده ارزهای دیجیتالی؛ تیر خلاص به پول نقد؟
با دارایی های جایگزین پول نقد اینکه سناریو‌های گوناگونی برای آینده پول وجود دارد، پراساد پیش‌بینی می‌کند، ترکیبی از ارزهای دیجیتال، استیبل‌کوین‌ها و ارزهای دیجیتالی بانک‌مرکزی و دیگر سیستم‌های پرداخت دیجیتالی به پایان دوران پول نقد کمک خواهند کرد.
تیلور لاک، سی‌ان‌بی‌سی: همه‌گیری کرونا نه‌تن‌ها حرکت به سوی پرداخت‌های دیجیتالی و بدون تماس را سرعت بخشیده، بلکه به پذیرش فراگیرتر جایگزین‌های پول فیزیکی، از جمله ارزهای دیجیتال هم منجر شده است.
اسوار پراساد، استاد سیاست تجاری دانشگاه کرنل، عضو ارشد موسسه بروکینگز و رئیس پیشین بخش چین در صندوق بین‌المللی پول می‌گوید: «برای بسیاری از مصرف‌کنندگان و کسب‌وکار‌هایی که به سوی پرداخت‌های دیجیتالی حرکت کرده‌اند، احتمالا هیچ بازگشتی به پول نقد وجود نخواهد داشت؛ حتی اگر نگرانی‌های مربوط به همه‌گیری در حوزه پول نقد از میان برود. دوران رواج فراگیر پول نقد در حال پایان است و دوران ارزهای دیجیتال بانک‌مرکزی شروع شده است.»
با اینکه سناریو‌های گوناگونی برای آینده پول وجود دارد، پراساد پیش‌بینی می‌کند، ترکیبی از ارزهای دیجیتال، استیبل‌کوین‌ها و ارزهای دیجیتالی بانک‌مرکزی و دیگر سیستم‌های پرداخت دیجیتالی به پایان دوران پول نقد کمک خواهند کرد.
او تاکید می‌کند که یک فناوری بهتنهایی نمی‌تواند بر این سیستم‌ها غلبه کند و می‌گوید: «ارزهای دیجیتال بهتنهایی نمی‌توانند جایگزین پول نقد شوند. استیبل‌کوین‌ها شانس بیشتری برای فراگیرشدن دارند. البته ارزهای دیجیتال بانک‌مرکزی، بی‌نقص نیستند و باید مورد پذیرش مردم قرار بگیرند و به‌راحتی در دسترس باشند تا بتوانند جایگزین پول نقد شوند.»
در مطلب حاضر، به توصیف ویژگی‌های سه گروه یادشده می‌پردازیم. نخستین گروه، ارزهای دیجیتال بانک‌مرکزی یا CBDC است. ارز دیجیتال بانک‌مرکزی، شکل دیجیتالی پولی است که بانک‌مرکزی منتشر می‌کند. تعدادی از بانک‌های دارایی های جایگزین پول نقد مرکزی، به‌ویژه بانک‌مرکزی چین، در حال آزمودن و ایجاد این شکل ارز هستند و در تمامی موارد پشتوانه آن بانک‌مرکزی است.
چین، ژاپن، سوئد و نیجریه مدتی است مراحل ایجاد ارز دیجیتال را آغاز کرده اند و بانک‌های مرکزی انگلستان و اروپا در حال آماده شدن برای شروع آزمایش ارز دیجیتال خاص خود هستند.
بانک‌مرکزی آمریکا درباره شروع فرآیند ایجاد ارز دیجیتال تردید دارد، اما جرومی پاول، رئیس این بانک گفته است، بانک‌مرکزی در حال تحقیق درباره امکان این کار است.
فناوری مورد استفاده برای ایجاد دارایی های جایگزین پول نقد و رواج ارز دیجیتال بانک‌مرکزی، به اولویت‌های هر کشور و بانک‌مرکزی آن وابسته است. در برخی موارد، ارزهای دیجیتال بانک‌مرکزی با فناوری دفتر کل توزیع‌شده که نوعی پایگاه داده است که می‌تواند کپی‌های متعدد از اسناد مالی را ذخیره کند، کار می‌کند.
در این دفتر، کل تاریخ تراکنش‌ها و. ذخیره می‌شود و بانک‌مرکزی، مدیریت آن را بر عهده دارد. این فناوری با بلاک‌چین، یعنی فناوری مربوط به ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز نظیر بیت‌کوین تفاوت دارد؛ زیرا ارز دیجیتال بانک‌مرکزی از سوی یک نهاد یعنی بانک‌مرکزی کنترل می‌شود؛ به همین دلیل است که ارز دیجیتال بانک‌مرکزی، رمزارز محسوب نمی‌شود.
پراساد می‌گوید: «راه‌اندازی ارز دیجیتال بانک‌مرکزی از سوی بانک‌مرکزی آمریکا فوایدی خواهد داشت؛ برای مثال این ارز به فقرا و کسانی که به خدمات بانکی دسترسی ندارند، امکان دسترسی آسان به سیستم پرداخت دیجیتالی و پورتالی برای خدمات بانکی پایه را می‌دهد.»
او پیش‌بینی می‌کند که ارز دیجیتال بانک‌مرکزی بتواند از فعالیت‌های غیرقانونی که با استفاده از تراکنش‌های بی‌نام و نقد انجام می‌شوند، جلوگیری کند. پولشویی و معاملات مواد مخدر جزو این فعالیت‌ها هستند.
پراساد می‌گوید: «البته هزینه‌های بالقوه‌ای هم وجود خواهد داشت. یکی از نگرانی‌های عمده درباره رواج ارز دیجیتال بانک‌مرکزی، از بین رفتن حریم خصوصی افراد است.
حتی با اتخاذ تدابیر محافظتی برای تضمین محرمانگی، هیچ بانک‌مرکزی نظارت بر تراکنش‌ها را که برای محدود کردن استفاده از ارز دیجیتال به اهداف قانونی است، نادیده نمی‌گیرد و از آن صرف‌نظر نمی‌کند.»
به این ترتیب، ارز دیجیتال بانک‌مرکزی در کنار فواید، ضعف‌هایی هم دارد. استیبل‌کوین‌ها ارزهای دیجیتالی هستند که ارزش آنها به دارایی‌های ذخیره، نظیر طلا یا دلار آمریکا وابسته است؛ اما تحت کنترل بانک‌مرکزی نیستند و از سوی بانک‌مرکزی منتشر نمی‌شوند.
پراساد می‌گوید: «دلیل تجاری وجود استیبل‌کوین‌ها این است که این ارزهای دیجیتال، پرداخت‌های دیجیتالی ارزان و با دسترسی آسان را در داخل کشور و بین کشورها ممکن می‌کنند.»
اخیرا دولت آمریکا به کنگره اعلام کرده است که استیبل‌کوین‌ها هنگامی که تحت مقررات بانک‌مرکزی قرار بگیرند، می‌توانند از گزینه‌های سریعتر، کارآتر و فراگیرتر پرداخت پشتیبانی کنند، اما قانون‌گذاران به استیبل‌کوین‌ها به عنوان یک تهدید برای ثبات سیستم مالی نگاه می‌کنند و بحث‌هایی در این زمینه وجود دارد.
به‌عنوان مثال، منتقدان می‌گویند، آیا استیبل‌کوین تتر که قرار است به دلار وابسته باشد، میزان کافی ذخیره دلار دارد یا خیر. به همین دلیل، مشاوران اقتصادی بایدن توصیه کرده‌اند، کنگره قانونی تصویب کند که انتشار استیبل‌کوین‌ها را به بانک‌ها محدود کند.
اگر چنین شود، قانون‌گذاران نظارت بیشتری بر استیبل‌کوین خواهند داشت و در نهایت، فراهم شدن این زمینه سبب می‌شود، استیبل‌کوین‌ها قابل اتکاتر شوند. استفاده گسترده از استیبل‌کوین‌ها به عنوان ابزار مبادله برای فقرا و کسانی که به خدمات بانکی دسترسی ندارند، مفید خواهد بود.
سومین گروه، ارزهای دیجیتالی غیرمتمرکز هستند. پراساد پیش بینی کرده که ارزهای دیجیتال به کارآتر شدن سیستم‌های پرداخت کمک خواهند کرد.
ارزهای یادشده، از جمله بیت کوین، غیرمتمرکز هستند و برخلاف استیبل‌کوین‌ها هیچ پشتوانه‌ای به شکل دارایی ذخیره ندارند و ارزش آنها به عرضه و تقاضا وابسته است.
برای مثال، بیت‌کوین سال ۲۰۰۹ پدید آمد تا به عنوان یک سیستم مالی شخص به شخص عمل کند. بلاک‌چین آن با دقت بسیار زیاد به وجود آمد و این ارز یک اکوسیستم بسیار دقیق دارد. از سوی دیگر، عرضه بیت‌کوین محدود است که این امر، سبب کمیابی ذاتی آن می‌شود. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران بیت‌کوین، این ارز دیجیتال را ذخیره ارزش تلقی می‌کنند.
یکی از دلایل اینکه ارزهای دیجیتال سبب کارآتر شدن پرداخت‌ها می‌شوند، این است که امکان تراکنش سریع مالی فرامرزی را فراهم می‌کنند.
این ویژگی در برخی وضعیت‌ها، به‌ویژه برای کسانی که می‌خواهند پول برای خانواده‌شان بفرستند، مفید است. اما واقعیت این است که اکثر ارزهای دیجیتال بی‌ثبات هستند، به همین دلیل، نمی‌توان از آنها به عنوان ابزار بلندمدت مبادله استفاده کرد؛ در نتیجه عموما از ارزهای یادشده برای تراکنش روزانه استفاده می‌شود.
حال یک پرسش مهم مطرح است و آن اینکه جنبه‌های منفی جامعه بدون پول نقد چیست؟ با آنکه پراساد می‌گوید، مطمئن است پول نقد از میان خواهد رفت، اما قبول دارد که وابستگی به پرداخت‌های دیجیتالی لزوما به شکل گیری یک سیستم بی‌نقص منجر نخواهد شد.
از دید او، پرداخت دیجیتالی می‌تواند به رشد نابرابری درآمدی و ثروت منجر شود. پراساد می‌گوید: «ثروتمندان بیش از دیگران می‌توانند از فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری سود ببرند.
از آنجا که طبقه فقیر دارایی های جایگزین پول نقد و کم درآمد دسترسی دیجیتالی محدودی دارند و سواد مالی لازم را ندارند، برخی تحولات، هم به سود آنها خواهد بود و هم به زیانشان.
از سوی دیگر، برخی اقتصاد‌های کوچک ممکن است، شاهد کاهش قدرت بانک‌مرکزی و پولشان باشند. این امر سبب می‌شود، قدرت مالی و اقتصادی، بیش از پیش در دست اقتصاد‌های بزرگ متمرکز شود.» نکته مهم دیگر این است که پول نقد، از نظر حفظ شدن حریم خصوصی افراد در تراکنش‌ها مزایایی دارد، به همین دلیل «آینده پول» باید با دقت طراحی شود.
پراساد می‌گویند: «پایان دوران رواج پول نقد نزدیک است و حالا همه، در حال بحث درباره جایگزین‌های آن هستند. این موضوع بسیار مهم است؛ زیرا این تحول نه‌تن‌ها بر پول تاثیر دارد، بلکه اثرات اقتصادی، مالی و اجتماعی خواهد داشت.»
کریپتوکارنسی چیست و چه کاربردی دارد؟
کریپتوکارنسی شکلی از دارایی دیجیتال مبتنی بر شبکه‌ای است که در تعداد زیادی از رایانه‌ها توزیع‌شده است. این ساختار غیرمتمرکز به آنها اجازه می‌دهد خارج از کنترل دولتها و مقامات مرکزی وجود داشته باشند. در سال 2008 اولین بار شخصی با هویت ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو اولین ارز رمزنگاری‌شده را به جهان معرفی کرد. در این صفحه تیم همیار کریپتو به معرفی کریپتوکارنسی می‌پردازد. همراه ما باشید.
تاریخچه پول
در طول سال‌ها، زمانی که بشریت از سیستم مبادله‌ای ارزی به اشکال مختلف مانند سکه‌های فلزی، پول کاغذی، کارت‌های پلاستیکی و پرداخت موبایلی استفاده می‌کرد، هر جابجایی و نقل‌وانتقال ارز با سوءظن، کنجکاوی و در نهایت پذیرش مواجه شد. کریپتوکارنسی آخرین نوع پولی است که توجه همه را به خود جلب کرده و با توجه همه‌ی چالش‌های پیش رویش توانسته راه خود را بازکرده و توسعه و گسترش یابد.
کریپتوکارنسی یعنی چی؟
کریپتوکارنسی به انگلیسی cryptocurrency، از دو کلمه گرفته شده است. Crypto به معنای رمزنگاری‌شده و currency به معنای ارز است، بنابراین ترجمه صحیح کریپتوکارنسی، ارز رمزنگاری‌شده یا رمز ارز هست. ارزهای دیجیتال برای حفظ حریم خصوصی و امنیت به رمزنگاری متکی هستند.
کلمه ارز برای اولین بار در سال 1624 استفاده شد که این کلمه نشان‌دهنده یک وسیله مبادله و پول در گردش است. رشته رمزنگاری، یک‌رشته در رمزگذاری و رمزگشایی اطلاعات در سراسر سیستم‌های ارتباطی و شبکه‌های کامپیوتری است.
دو کلمه کریپتوکارنسی با هم اسم رمز ارز را می‌سازند که دیکشنری Random House Unabridged آن را به‌عنوان یک ارز دیجیتال یا سیستم مبادله غیرمتمرکز تعریف کرده که از رمزنگاری پیشرفته برای امنیت استفاده می‌کنند. بدین ترتیب یک‌بار برای همیشه به‌طور ریشه‌ای کلمه کریپتوکارنسی رو باهم تحلیل، بررسی و ریشه‌یابی کردیم.
برای آموزش ارز دیجیتال در مشهد به‌صورت حضوری و غیرحضوری لطفا فرم پیش ثبت نام پر کنید تا با شما تماس بگیریم.
برای آموزش ارز دیجیتال از صفر تا پیشرفته
همین الان با 199 هزار تومان پیش ثبت نام کن
ارز دیجیتال چیست؟
همراهان عزیز دقت کنید رمز ارزها در واقع نوعی ارز دیجیتال هستند که رمزنگاری‌شده‌اند بنابراین هر رمز ارزی یک ارز دیجیتال است اما هر ارز دیجیتالی یک رمز ارز نیست چرا که ممکن است رمزنگاری نشده باشد. به همین سادگی! با توجه به آنکه اصطلاح «ارز دیجیتال» بسیار استفاده می‌شود و در ذهن مخاطبین هم کاملا مترادف رمز ارز (کریپتوکارنسی) است، از این جای مقاله به بعد ما هم از کلمه ارز دیجیتال استفاده می‌کنیم.
بلاک چین چیست؟
بلاک چین به انگلیسی blockchain، از دو کلمه block به معنای بلوک-بلوکه (که در فارسی هم زیاد استفاده می‌شود) و chain به معنای زنجیر- زنجیره گرفته‌شده است. بدین ترتیب به زنجیره‌ای از بلوک‌ها را بلاک چین می‌گوییم. حال در این بلوک‌ها به ترتیب از اولین بلوک اطلاعات ذخیره می‌شود و پس از تکمیل شدن اولین بلوک، دومین بلوک ایجاد و به بلوک قبلی متصل می‌شود.
بلاک چین، دفتر کل غیرمتمرکز یا فهرست تراکنش‌های یک ارز دیجیتال است. بلوک‌های تکمیل‌شده از اطلاعات مدنظر، به ترتیب از آخرین تراکنش‌ها، ثبت و به بلاک چین اضافه می‌شوند. آنها به ترتیب زمانی به‌عنوان یک رکورد باز، دائمی و قابل‌تأیید ذخیره می‌شوند.
قابل‌ذکر است که اطلاعات جدید را می‌توان بر روی یک بلاک چین نوشت اما ازآنجایی‌که تمام داده‌های موجود در بلوک‌ها به‌صورت زنجیره‌ای در کنار هم هستند، حذف یا تغییر بلوک‌های قدیمی‌تر غیرممکن است. تلاش برای حذف یا تغییر داده‌های نگهداری شده در بلوک‌های قبلی تنها زمانی شدنی است که کل زنجیره بی‌اعتبار شود، یعنی کلاً باعث نابودی کل زنجیری بلوکی شود.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد بلاک چین غیرمتمرکز بودنش است. بریم ببینیم غیرمتمرکز یعنی چی؟ بدان معناست که هیچ مرجع مرکزی بر توسعه یک بلاک چین نظارت ندارد یعنی هیچ دولت، سازمان، گروه یا شخصی واحدی بهتنهایی باعث عملکرد بلاک چین نمی‌شود.
بیت کوین چیست؟
بیت کوین اولین ارز دیجیتال است که در سال 2008 توسط شخص یا گروهی به نام ساتوشی ناکاموتو به دنیا معرفی شد. پس از معرفی و شناخته شدن بیت کوین باگذشت زمان ارزهای دیجیتال دیگری نیز به وجود آمدند. در حال حاضر بیش از 12000 ارز دیجیتال در سایت‌های معتبر مثل کوین مارکت کپ لیست شده است.
بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال امکان تراکنش‌های همتا به همتای امن را در اینترنت فراهم می‌کند که بسیار امن و شفاف و سریع است همچنین کارمزد بسیار پایینی دارد.
ارز فیات چیست و چگونه مدیریت می‌شوند؟
ارزهایی مانند دلار آمریکا (USD) و فرانک سوئیس (CHF) هر دو ارزهای سنتی هستند و به‌طور رسمی مورد حمایت دولت قرار می‌گیرند. معمولاً به آنها فیات می‌گویند. ارزش ارز هر کشور درگذشته به میزان طلای ذخیره در خزانه دولتی بستگی داشت و کشورها به‌اندازه ارزش ذخایر طلا خود ارز فیات (پول) چاپ می‌کردند.
باگذشت زمان آمریکا اعلام کرد که ارزش ارز هر کشور (پول فیات کشور) به قدرت اقتصادی و سیاسی کشور بستگی دارد. بدین ترتیب دیگر کشورها به هراندازه که می‌خواستند ارز فیات چاپ می‌کردند. ارزی بدون پشتوانه بدین ترتیب ارزش ارز بعضی از کشورها به‌شدت افت کرد.
فیات در کلمه به معنای تصمیم یا دستور مقتدرانه است. این کلمه نام مناسبی برای ارز چاپی توسط کشورهاست؛ زیرا کشورها برای اداره و مدیریت ارزهای رسمی خود به مقامات بانک مرکزی دولت مانند فدرال رزرو ایالات‌متحده یا بانک سوئیس متکی هستند. این ساختار عملیاتی معمولاً به‌عنوان تأمین مالی متمرکز شناخته می‌شود.
در اصل، بانک‌های مرکزی، مانند فدرال رزرو ایالات‌متحده، به‌عنوان یک واسطه و دلال قابل‌اعتماد عمل می‌کنند. آنها بر چاپ ارز، نرخ بهره و توزیع نظارت دارند. آنها عرضه و تقاضا را مدیریت و دست‌کاری می‌کنند و با بانک‌های زیرمجموعه برای تأیید معاملات ارزی کار می‌کنند.
برای تدریس خصوصی ارز دیجیتال به‌صورت حضوری و غیرحضوری لطفا به صفحه محصولات سری بزنید و فرم پر کنید تا با شما تماس بگیریم.
ارز دیجیتال چگونه مدیریت می‌شوند؟
ارزهای دیجیتال، مانند بیت کوین و اتریوم، دارایی‌های دیجیتالی هستند که اغلب بدون شکل فیزیکی هستند. آنها در حال حاضر توسط نهادهای دولتی یا بانک‌های مرکزی چاپ یا ضرب نمی‌شوند – در عوض، بیشتر آنها به‌صورت دیجیتالی توسط ماینرها ایجاد شده و توسط شبکه‌ای از رایانه‌ها مدیریت می‌شوند.
در این مدل غیرمتمرکز، بیت کوین و اتریوم توسط شبکه‌های محاسباتی همتا به همتا اداره می‌شوند و توسط بلاک چین، نوع جدیدی از پایگاه داده توزیع‌شده، کار می‌کنند. بلاک چین به همه همتایان که گاهی اوقات شرکت‌کنندگان شبکه نامیده می‌شوند، امکان می‌دهد تا تراکنش‌های ارز دیجیتال را به‌طور مستقل و بدون نیاز به یک واسطه قابل‌اعتماد تأیید و تأیید کنند. با ارزهای رمزنگاری‌شده محبوب، مانند بیت کوین و اتریوم، تعداد مشارکت‌کنندگان شبکه می‌تواند به هزاران نفر برسد.
از مزایای ارزهای دیجیتال می‌توان به انتقال پول ارزانتر و سریعتر و سیستم‌های غیرمتمرکز اشاره کرد. فرض کنید همسر، فرزند یا دوست شما در یک کشور دیگر زندگی می‌کند و شما می‌خواهید پول به حسابش واریز کنید، علاوه برانکه این کار زمان زیادی می‌برد کارمزد بالایی هم دارد اما کریپتوکارنسی ها این مشکل را رفع کرده‌اند.
از معایب اارزهای دیجیتال می‌توان به نوسان قیمت، مصرف بالای انرژی برای فعالیت‌های ماینینگ و استفاده در فعالیت‌های مجرمانه اشاره کرد.
توکن چیست؟ بررسی تفاوت کوین و توکن
کوین به انگلیسی Coin به معنای سکه است. دیجیتال کوین (Digital Coin) یعنی سکه دیجیتالی که به‌اختصار کوین گفته می‌شود. درواقع یک ارز دیجیتال است که بستر بلاک چین مخصوص خودش را دارد و یک هدف خاص را دنبال می‌کند.
در دنیای کریپتو کارنسی ها در یک دسته‌بندی رمز ارزها به دودسته‌ی کوین‌ها و توکن ها تقسیم‌بندی می‌شوند. به آن دسته ارز ارزهای دیجیتال که بلاک چین مخصوص خودشان را دارند کوین گفته می‌شود. مانند بیت کوین، اتریوم، لایت کوین. به ارزهای دیجیتالی که بر بستر بلاک چین یک ارز دیجیتال دیگر سوار هستند و فعالیت می‌کنند توکن می‌گویند.
هر کوین ازآنجاکه بستر بلاک چین خودش را دارد به دلیل یک هدف خاص ایجادشده است مثلاً هدف بیت کوین حذف واسطه سوم است.
جمع‌بندی
دنیای حال حاضر به‌سرعت در حال گسترش است و هرلحظه سرعت تغییرات آن افزایش میابید. یکی از مفاهیمی که در دو دهه اخیر بسیار بُلد شده است. ارزهای دیجیتال و تمامی مفاهیم مربوط به آن است. همانطور که کارت‌های اعتباری جایگزین پول کاغذی و پول کاغذی جایگزین سکه شده است، کریپتوکارنسی ها نیز دنیای مالی را کاملاً متحول کرده و از آن خود می‌کند. امروز روزی است که شما با یک تصمیم‌گیری درست و بدون اهمال‌کاری می‌توانید آینده‌تان را تضمین کنید. چگونه؟ آموزش کریپتوکارنسی را شروع کنید و به‌طور حرفه‌ای در آن سرمایه‌گذاری کنید.
مجموعه همیار کریپتو از صفر شروع آموزش تا صد آن یعنی تبدیل‌شدن به یک معامله‌گر یا سرمایه‌گذار حرفه‌ای در کنار شما خواهد بود.
سؤالات متداول:
بیت کوین چیست و چگونه کار می‌کند؟
بیت کوین یک نوع کریپتوکارنسی است که می‌توانید بدون واسطه مانند بانک، مستقیماً آن را بخرید، بفروشید و مبادله کنید.
آیا کریپتوکارنسی ها را می‌توان به پول نقد تبدیل کرد؟
بله. شما می‌توانید در صرافی‌های ارز دیجیتال، دارایی کریپتوکارنسی خود فارغ از نوع آن ارز (البته در صورت داشتن آن ارز در لیست صرافی) به پول فیات مثلاً ریال یا اگر در آمریکا هستید، دلار تبدیل کنید.
چند بلاک چین وجود دارد؟
در حال حاضر حداقل 1000 بلاک چین با حداقل چهار نوع شبکه بلاک چین وجود دارد. درحالی‌که ایده بلاک چین یک نوع انتقال داده منحصربه‌فرد است.
آیا سیستم پولی آینده بیت کوین خواهد بود؟
دو متفکرپیشتاز در زمینه امور مالی در مورد ارز رمزنگاری برتر یعنی بیت کوین و تکنولوژی زیربنایی آن، بلاک چین، و میزان و پتانسیل پذیرش آن و همچنین مقایسه بیت کوین و سایر ارزهای رمزنگاری با انواع دارایی های دیگر نظیر پول نقد و طلا، به بحث پرداختند. این مناظره در تاریخ 2 جولای برگزارشده بود.
وورهس، مدیرعامل شرکت shapeshift و مفسر مفاهیم، مدافع بیت کوین در این بحث، مدعی است بیت کوین در نهایت تبدیل به جایگزینی برای پولی که در حال حاضر مورد حمایت دولتها است، خواهد شد. وی همچنین معتقد است ساختارهای دولتی نیز باید با استفاده از فناوری بلاک چین مجددا سازماندهی شوند. طبق استدلال وورهس بیت کوین پول فوق العاده ای است و دارای خصوصیات ویژه ای نظیر انعطاف پذیر بودن، قابلیت انتقال، قابل تعویض، غیرمتمرکز بودن و غیره می باشد.
وی می گوید: در رقابتی که برای پول وجود دارد، بیت کوین برنده خواهد شد. در حال حاضر بیت کوین بهترین پول موجود و در دسترس است زیرا ارزی غیرمتمرکز می باشد.
وورهس به این مطلب اشاره می کند که پذیرش عمومی بیت کوین به زودی و به یکباره اتفاق نخواهد افتاد و این ارز به سادگی و به تدریج به عنوان یک جایگزین پول فیزیکی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
سرمایه گذار طلا و مفسر مالی، اسکیف، به عنوان مخالف بیت کوین، استدلال می کند که بیت کوین در آینده به عنوان جایگزین سیستم پولی فعلی موفق نخواهد بود، زیرا هیچ پشتوانه ای به جز اعتماد خریداران خود ندارد.
اسکیف به طور عمده در مورد ویژگی ها و ارزش فلزات گرانبها، یعنی طلا، سخن گفت و این واقعیت را بیان کرد که دلار دارای پشتوانه طلا است که این باعث می شود با گذشت زمان، ارزشش حفظ شود. وی می گوید که طلا مجبور نیست با هیچ دارایی دیگری از جمله بیت کوین رقابت کند. استدلال اسکیف در مورد این که چرا طلا به عنوان یک عنصر و واحد با ارزش است ازاین واقعیت نشأت می گیرد که این فلز به عنوان شاخصی برای نرخ گذاری استفاده می شود و در طول صدها سال به عنوان یک کالای با ارزش بوده است.
اسکیف مانند بسیاری از طرفداران نظریه بیت کوین با پشتوانه طلا ، درک ارزش بیت کوین در برابر طلا یا هر کالای فیزیکی با ارزش دیگری را ممکن نمی داند . وی گفت:
بیت کوین مثل یک کالای واقعی دارای ارزش نیست. هیچ راهی برای ربط دادن قیمت بیت کوین با سایر کالاها وجود ندارد.
این سرمایه گذار در ادامه استدلال های خود، وجود ارزهای رمزنگاری متنوع را یک نقطه ضعف می داند و عنوان می کند که تنها یک نوع طلا به عنوان یک فلز گرانبها وجود دارد و هرگز طلای دیگری نخواهد بود. اسکیف ضمن اشاره به این مطلب که ارزهای رمزنگاری متنوعی وجود دارند که خواصی دقیقا مشابه با بیت کوین دارند می گوید:
در حال حاضر در حدود 1500 و یا تعداد بیشتری ارز رمزنگاری وجود دارد که می توانند دقیقا مانند بیت کوین عمل کنند. برخی از آنها حتی می توانند بهتر، ارزانتر و سریعتر عمل کنند. هیچ محدودیتی برای ایجاد تعداد بیشتر ارز رمزنگاری شده در آینده وجود ندارد.
اسکیف به عنوان یک نتیجه می گوید: اگر بخواهید آینده را داشته باشید، باید به گذشته برگردید. پشتوانه آینده پول، طلا است.
این کارگزار سهام توضیح می دهد که اگر ارز رمزنگاری توسط طلا یا به نوعی پول پشتیبانی شود، تنها شکل ارز رمزنگاری است که می تواند موفق باشد.
با این حال اسکیف با نظر وورهس در مورد این که سیستم پولی موجود ضعیف عمل می کند موافق است. این سرمایه گذار استدلال می کند که بیت کوین باعث بهبود این سیستم پولی نخواهد شد و می گوید این ارز هنوز یک سرمایه جهت تجارت است که افراد برای کسب درآمد و پول فیزیکی بیشتراقدام به خرید آن می کنند.
در مناظره دیگری که در نیویورک در ماه آوریل برگزار شد سرمایه گذار و پشتیبان بیت کوین، تیم دراپر، عنوان کرد که شبکه بیت کوین از اینترنت بزرگتر است. در طی این بحث این غول سرمایه گذاری بر پیش بینی خود در مورد قیمت بیت کوین در پنج سال آینده، پافشاری کرد. وی گفته بود اگر فردی در 5 سال آینده قهوه خودش را با پول فیات خریداری کند به دلیل عدم استفاده از ارز رمزپایه مورد تمسخر قرار خواهد گرفت.
دیدگاه شما