۴- عرضه و تقاضا در اقتصاد بازار آزاد
آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که نقش بازارها در زندگی ما چیست؟ اینکه محصولات مورد نیاز ما از کجا می آیند و چگونه تولید میشوند، موضوع مهمی است اما نقش بازار نیز در این بین کم اهمیت نیست. بازار در زندگی ما و رفع نیازهای ما نقش مهمی دارد اما سیستم بازار چطور کار می‌کند؟ چه عواملی بر این سیستم اثر می‌گذارد؟ در این ویدئو و مقاله می‌خواهیم در مورد بازار، چگونگی تولید و پخش محصولات و عرضه و تقاضا در اقتصاد صحبت کنیم.
برای مطالعه‌ی بیشتر پیرامون سایر مفاهیم اقتصادی به دوره‌ی آموزشی اقتصاد آکادمی دانایان رجوع کنید.
بازار و مفهوم مبادله‌ی اختیاری در بحث عرضه و تقاضا در اقتصاد
بازار جایی است که خریدار و فروشنده به اختیار خود، برای خریدوفروش کالا و خدمات در آن حضور دارند. نکته‌ی مهم و اصلی درباره‌ی بازار، همین مفهوم مبادله‌ی اختیاری است. یعنی خریدار و فروشنده به میل و خواسته‌ی خود، تصمیم به انجام معامله می‌گیرند. برای فروشنده، ارزش هزینه‌ای که بابت فروش کالا می‌گیرد از خود کالا مهم‌تر است و برای خریدار، ارزش کالایی که خریداری کرده عرضه و تقاضا در بازار سهام است از هزینه‌ای که پرداخت کرده اهمیت بیشتری دارد. این یک معامله‌ی دو سر برد اختیاری است که هم فروشنده و هم خریدار به آنچه می‌خواستند رسیده‌اند. در بازار همیشه همین اتفاق می‌افتد و هر شخصی به ارزش کار خود فکر می‌کند. به عنوان مثال صاحب یک مغازه، به صندوقدار مغازه‌اش حقوق می‌دهد و ارزش خدماتی که صندوقدار برای مغازه‌دار انجام می‌دهد، بیشتر از مبلغی است که بابت حقوق به او پرداخت می‌شود. این موضوع تا بالاترین زنجیره‌ی تولید ادامه پیدا می‌کند و ارزش کاری که هرشخص انجام می‌دهد، برایش از همه چیز مهم‌تر است. بازارها همه‌جا هستند و بیشتر آن‌ها هم بر اساس مبادله‌ی اختیاری پیش می‌روند.
توجه به میزان کارایی و سیگنال قیمت در بازار
موضوع مهمی که مردم نادیده می‌گیرند، میزان کارایی سیستم بازار آزاد و مبادله‌ی اختیاری است. بازارهای رقابتی ثابت کردند که در توزیع و اختصاص منابع نامحدود برای استفاده، بسیار کارآمد هستند. برای مثال اگر کشاورزی مقدار زیادی توت‌فرنگی تولید کند، قیمت آن پایین میآید تا بتواند تمام آن‌ها را بفروشد. قیمت پایین یعنی سود کمتر برای کشاورز؛ درنتیجه، کشاورز انگیزه می‌گیرد تا محصول دیگری مانند کاهو تولید کند. همچنین اگر کشاورز به‌اندازه‌ی کافی توت‌فرنگی تولید نکند، خریداران قیمت را بالا می‌برند و کشاورزان هم تولید را بیشتر میکنند که باعث پایین آمدن قیمت می‌شود. اقتصاددان‌ها به اطلاعاتی که بازارها به وجود می‌آوردند تا توزیع منابع را راهنمایی کنند، سیگنال قیمت می‌گویند. بازارها از تولید محصولات باکیفیت بالا استقبال میکنند؛ به عنوان نمونه، در مثال توت فرنگی‌ها اگر توت‌فرنگی‌هایی که کشاورز تولید می‌کند قهوه‌ای و بی‌کیفیت باشند، هیچ‌کس آن‌ها را نمی‌خرد و اگر تراکتور کشاورز بی‌کیفیت باشد به او می‌گویند که تراکتور دیگری تهیه کند. نتیجه‌ی مبادله‌ی اختیاری این است که وضعیت فروشنده در صورتی بهتر می‌شود که با ارائه‌ی محصولاتش، خریدار در وضعیت بهتری قرار بگیرد. معمولاً از شرکت‌های بزرگ به‌خوبی یاد نمی‌شود و این‌طور به نظر میآید که آن‌ها از خریداران سوءاستفاده میکنند. اما اگر بازارها شفاف باشند و خریداران آزادانه انتخاب کنند، مشاغل به‌سختی می‌توانند سو استفاده کنند.
نمودار عرضه و تقاضا در اقتصاد و تشریح آن
نمودار عرضه (Supply) و تقاضا (Demand)
برای بررسی اینکه قیمت محصولات از کجا میآید و چه کسی روی آن‌ها قیمت می‌گذارد، باید به سراغ نمودار عرضه و تقاضا در اقتصاد برویم. محور y نمایانگر قیمت محصول و محور x نشان‌دهنده‌ی تعداد محصول است. ابتدا با واکنش خریداران به تغییر قیمت شروع می‌کنیم؛ اگر قیمت محصول موردنظر افزایش پیدا کند، تعدادی از خریداران به سراغ خرید محصول دیگری می‌روند و یا خرید نمی‌کنند. اگر قیمت محصول موردنظر کاهش پیدا کند، خریداران از آن محصول بیشتر استقبال و خرید میکنند. همچنین زمانی که قیمت بالا برود، مردم کمتر برای خرید آن کالا اقدام میکنند و وقتی قیمت پایین بیاید بیشتر از آن می‌خرند. این همان قانون تقاضا است که به‌وسیله‌ی منحنی تقاضا در اقتصاد با شیب منفی نشان داده می‌شود. حال بیاییم از دید فروشندگان بررسی کنیم. اگر قیمت محصول بالا برود، فروشنده و یا تولیدکننده، سود بیشتری می‌کند؛ درنتیجه، انگیزه پیدا می‌کند تا محصول بیشتری تولید کند. به همین صورت اگر قیمت محصول پایین بیاید، تولیدش را کمتر می‌کند. این همان قانون عرضه است که در نمودار با شیب مثبت نشان داده می‌شود.
اصطلاحات مهم در عرضه و تقاضا در اقتصاد
اگر قیمت کالایی بالا رفته باشد، تولیدکننده بیشتر تولید می‌کند و درنتیجه‌ی آن، خریدار کمتر خرید می‌کند. به این عدم تطابق، مازاد یا Surplus می‌گویند. اگر قیمت پایین بیاید، خریدار از آن کالا تعداد زیادی می‌خرد؛ در نتیجه، تولیدکننده تعداد تولیداتش را کم می‌کند و دوباره عدم تطابق به وجود میآید. اما این بار به این عدم تطابق، کمبود یا Shortage می‌گویند. تنها یک نقطه است که باعث می‌شود تقاضای خریدار و عرضه‌ی تولیدکننده یکسان شود که به قیمت آن نقطه، قیمت تعادلی و به تعداد آن تعداد تعادلی می‌گویند.
عوامل مؤثر بر عرضه در اقتصاد
هزینه‌های تولید از جمله مواردی است که می‌تواند عرضه را تحت تاثیر قرار دهد. اگر مواد اولیه کمیاب یا گران شود، قیمت محصول تولیدشده هم بالا می‌رود. در صورتی که بتوان قیمت نهایی محصول را بالا نگه داشت، عرضه افزایش پیدا می‌کند اما اگر این اتفاق نیفتد و قیمت تولید بیشتر از قیمت فروش باشد، عرضه کاهش می‌یابد. درحالی که، اگر مواد اولیه باقیمت مناسب در دسترس باشد، تولیدکنندگان به‌راحتی می‌توانند محصولات خود را تولید و عرضه کنند. همانطور که می‌دانید، باید در بازار یک مزیت رقابتی ایجاد کرد تا محصول شما مورد اقبال عمومی قرار بگیرد. این مزیت می‌تواند کم بودن قیمت‌ها نسبت به رقبا باشد. رقبای شرکت‌ها می‌توانند با تولید محصولات مشابه اما با قیمت کمتر، مشتری‌های دیگر شرکت‌ها را جذب کنند؛ درنتیجه، آن‌ها سود میکنند و بیشتر تولید و عرضه میکنند و شرکتی که محصولاتش گران‌تر است، سود کمتری می‌برد و کمتر تولید و عرضه می‌کند.
عوامل مؤثر بر تقاضا در اقتصاد
یکی از عوامل موثر بر تقاضا در اقتصاد، درآمد خریدار است. زمانی که خریدار قدرت خرید بالایی دارد، می‌تواند کالاهای بیشتری تهیه کند و این اتفاق بر تقاضای کالا تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، خریدارانی که درآمد بالایی دارند، برای تهیه‌ی کالاهای باکیفیت اقدام میکنند و این موضوع نیز بر کیفیت محصولات، تأثیرگذار است. مورد دیگر این است که اگر خریدار متوجه شود کالایی ممکن است کمیاب یا گران شود، تعداد بیشتری از آن را خریداری می‌کند و این باعث می‌شود که تقاضا برای کالای موردنظر بالا برود. تغییر سلایق مردم هم یکی دیگر از موارد موثر بر تقاضا است. زمانی که کالایی با ساختاری تازه و بر پایه‌ی مد روز تولید می‌شود، خریداران به سمت آن جذب‌شده و تعداد مشتریان کالای محبوب بالا می‌رود که این همان افزایش تقاضاست. همچنین اگر کالایی در ابتدا باکیفیت بالا تولید می‌شده است اما حالا بی‌کیفیت تولید می‌شود، مشتری‌های ثابت خود را از دست می‌دهد و تقاضا برای آن پایین میآید.
عوامل مؤثر بر نوسان قیمت در بازار براساس عرضه و تقاضا
قیمت محصولات همیشه ثابت نیست و گاهی به دلایل مختلف نوسان دارد. برای مثال ممکن است قیمت توت‌فرنگی‌های ارگانیک یا قیمت توت‌فرنگی که در فروشگاه‌های گران‌قیمت فروخته می‌شود، بیشتر از توت‌فرنگی‌های دیگر باشد. همچنین فشارهای خارجی و تغییرات آب و هوا می‌توانند روی قیمت کالاها اثر بگذارند و نمودار عرضه و تقاضا را حرکت دهند. به عنوان مثال رشد توت‌فرنگی‌هایی که عنوان کردیم، در هوای سرد سخت‌تر است و این اتفاق باعث می‌شود نمودار عرضه به سمت چپ برود. دلیل این اتفاق این است که این محصول هر قیمتی هم که داشته باشد، تعداد بسیاری کمی تولید می‌شود. این نمودار وسیله‌ای است که اقتصاددان‌ها یا هر شخص دیگری برای نشان‌دادن تغییرات در بازار از آن استفاده می‌کند. معمولاً خریدار، قیمت کم را منصفانه می‌داند درصورتی‌که در نظر فروشنده برعکس است. به همین دلیل اقتصاد دان‌ها تمایلی ندارند که درباره‌ی قیمت‌ها صحبت کنند. درنتیجه‌ی آنچه تا اینجا گفته‌ایم، چهار اتفاق در بازار ممکن است رخ بدهد:
- عرضه کم شود
- عرضه زیاد شود
- تقاضا کم شود
- تقاضا زیاد شود
تحلیل عرضه و تقاضا در بنزین
نمودار عرضه و تقاضا مربوط به کاهش قیمت بنزین سال 2014
قیمت بنزین به نوسان داشتن معروف است که این تغییرات قیمتی به دلیل عرضه و تقاضا در اقتصاد رخ می‌دهد. برای مثال در سال2014، قیمت بنزین در آمریکا به دلیل عرضه‌ی بالا، بسیار افت کرد. اقتصاد چین و اروپا ضعیف شد و این باعث کم‌شدن تقاضا و رفتن نمودار آن به سمت چپ شد. در همان حال فنّاوری جدید استخراج و ذخیره‌ی سوخت در عراق و لیبی باعث شد عرضه‌ی بنزین افزایش یابد و نمودار عرضه به سمت راست برود. مجموع این دو اتفاق، باعث پایین آمدن 40 درصدی قیمت هر گالن بنزین شد.
اهمیت سیستم بازار رقابتی و عرضه و تقاضا در اقتصاد
برای اینکه بازار رقابتی را بررسی کنیم، از بازار خریدوفروش اعضای بدن کمک می‌گیریم. می‌دانیم که هرساله هزاران نفر در انتظار دریافت عضو موردنیاز برای بدنشان هستند. متأسفانه خیلی‌ها در این بین، جان خود را از دست می‌دهند؛ درنتیجه، یک بازار رقابتی به وجود میآید که بازار آزاد از آن استقبال می‌کند. اگر یک نفر مبلغ بیشتری برای کلیه‌اش درخواست کند، سریعتر می‌تواند آن را دریافت کند. منصفانه نیست که یک انسان به دلیل شرایط نداشتن پول کافی، نتواند کلیه بخرد و جانش را از دست بدهد درحالی‌که انسانی دیگر به‌راحتی مبلغ را پرداخت و به زندگی‌اش ادامه دهد. این اتفاق می‌تواند نتیجه‌ی بازار بی‌قانون کلیه باشد که تنها با نظام اخلاقی می‌توان جلوی رخ دادن آن را گرفت. مشکل بعدی قانون عرضه است چرا که وقتی قیمت کلیه بالا می‌رود، موجب دزدیدن کلیه می‌شود؛ در نتیجه، به دلیل کمبود اعضای بدن در بازار، در خریدوفروش آن رقابت به وجود میآید و قیمت عضو بالا می‌رود. سازمان اهدای عضو جهانی می‌گوید: پرداخت برای قشر ضعیف جامعه برای اعضای بدن ناعادلانه است. بااین‌حال، 70 درصد از اقتصاددان‌های عضو اتحادیه‌ی آمریکا از پرداخت هزینه برای اعضای بدن حمایت میکنند. دلیل این حمایت این است که با این کار می‌توان برخی از مشکلات موجود در بازار را حل کرد، با این حال باید یک سری قانون مشخص وجود داشته باشد تا از بروز مشکلات احتمالی در این زمینه نیز، جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری آکادمی دانایان
ما درباره‌ی مبادله‌ی اختیاری و اهمیت عرضه و تقاضا در اقتصاد صحبت و نمودار آن را بررسی کردیم. بازارها بسیار اهمیت دارند و نباید نسبت به آن بی‌توجه بود اما باید بدانیم که بازار نیاز به قانون دارد. اقتصاددان‌ها به تبادلات بین عرضه و تقاضا به چشم قانون نگاه میکنند و نگاه ما به آن هم همین‌طور است. اما نکته‌ای که اهمیت دارد این است که درنهایت همه چیز به انتخاب انسان‌ها بستگی دارد؛ عرضه و تقاضا در اقتصاد وابسته به تصمیمات خریداران و فروشندگان است. بادقت در تصمیمات و همین‌طور قانون‌گذاری صحیح، می‌توان بازار را کنترل کرد. برای مطالعه‌ی بیشتر پیرامون مباحث مالی و سرمایه‌گذاری اینجا کلیک کنید.
عرضه و تقاضای فولادی در بورس
در بازار فولاد، طی ۶ ماه ابتدایی امسال از فروردین تا پایان شهریور معادل ۶ میلیون و ۴۱۰ هزار تن انواع محصولات فولادی در رینگ بورس کالا عرضه شد، در حالی که میزان عرضه این محصولات ظرف مدت مشابه در سال قبل تنها برابر ۳ میلیون و ۸۲۰ هزار تن محصول بود. با وجود اینکه میزان عرضه محصولات فولادی در بازار فیزیکی بورس کالا در نیمه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۶۸ درصدی داشت، اما این بازار روی خوش آرامش را ندید، چرا که میزان تقاضا نیز در این بازار به شدت افزایش پیدا کرد.
میزان تقاضا برای انواع محصولات فولادی در رینگ بورس کالا ظرف نیمه ابتدایی سال ۹۸ برابر ۷ میلیون و ۹۰۰ هزار تن بود که این میزان با رشد ۱۷.۵ درصدی به ۹ میلیون و ۲۸۰ هزار تن برای ۶ ماهه ابتدایی امسال رسید. این رشد قابل توجه تقاضا شامل انواع محصولات فولادی عرضه شده در رینگ معاملاتی بورس کالا اعم از شمش، مقاطع و انواع ورق فولادی می شود.
اما افزایش تقاضا از بهبود بازار مصرف نشات نگرفته است. چرا که شیوع ویروس کرونا در دنیا و ایران و همچنین وضعیت نامطلوب اقتصادی در کشور باعث شده تا اجرای پروژه های زیر ساختی و ساخت و ساز در نیمه ابتدایی امسال افت قابل توجهی داشته باشد. همچنین طبق آمار منتشر شده میزان صادرات شمش و محصولات فولادی تولید شده در کشور نیز ظرف ماه های ابتدایی امسال کاهش داشته است. بنابراین این روند مثبت تقاضا با بازار مصرف داخل و حتی رشد صادرات ارتباطی ندارد. در واقع روند مستمر کاهش ارزش پول ملی ظرف ماه های اخیر باعث شده تا موج عظیمی از نقدینگی روانه بازار های کالایی شود.
فاصله گرفتن نرخ ارز آزاد و نیمایی ظرف ماه های اردیبهشت تا اواخر تیر امسال از دیگر دلایل رشد تقاضا برای خرید از بورس کالا بود. در نهایت ظرف ۶ ماه ابتدایی امسال ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تن محصول فولادی در بازار فیزیکی بورس کالا معامله شد که این رقم نسبت به میزان معامله ظرف مدت مشابه در سال قبل که ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن بود افزایشی ۵۵ درصدی داشت.
آهن پرایس
کشف قیمت در بورس چیست و چگونه انجام می شود؟
قیمت سرمایه گذاری در بورس و اوراق بهادار، با عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. این امر به تقاضاکننده و عرضه‌کننده اجازه می‌دهد تا با توجه به شرایط موجود، قادر به تغییر قیمت‌ها باشند. کشف قیمت فرآیندی است که طی آن قیمت سهم تعیین می‌شود؛ قیمتی که با قیمت واقعی سهم تفاوت دارد. به عبارت دیگر، قیمت بعد از تفاهم بین عرضه‌کننده و تقاضاکننده کشف می‌شود؛ در صورتی که قیمت واقعی، قیمتی است که بر اساس ارزش واقعی سهم یا کالا تعیین می‌شود. در این مقاله مفهوم کشف قیمت در بورس را بررسی می‌کنیم.
منظور از کشف قیمت در بورس چیست؟
در کشف قیمت، عرضه‌کننده قیمت شفافی برای محصولات خود تعیین می‌کند و این کار را با در نظر گرفتن میزان عرضه و تقاضای کالا یا دارایی خود انجام می‌دهد. در بازار بورس برای رسیدن به شفافیت قیمتی از چنین شیوه‌ای بهره می‌برند.
کشف قیمت باید به موقع انجام شود. ممکن است قیمت در تمامی سهام حاضر در بازار، به سرعت تعیین شود.
این امر در شرایطی رخ می‌دهد که سرعت انتقال اطلاعات در شرکت‌های مختلف متفاوت باشد بنابراين به موقع بودن کشف قیمت، به سرعت انتقال اطلاعات اشاره دارد.
اطلاعات ناقص یکی از مانع‌هایی است که فرآیند کشف و تعدیل قیمت در بورس را با تاخیر مواجه می‌کند. مسئله مهم این است تعامل عرضه و تقاضا باعث کشف قیمت‌ها می‌شود.
کشف قیمت فرآیندی است که طی آن خریداران و فروشندگان در مورد میزان معینی از کالا، به یک قیمت معاملاتی می‌رسند. چنین توافقی در یک مکان و زمان خاص صورت می‌گیرد.
قیمت‌ها از رابطه تعادلی بین نیروهای عرضه و تقاضا حاصل میشوند. نیروهای عرضه و تقاضا سطح قیمت بازار را مشخص میکنند. فرآیند کشف قیمت نیز تعادل بین قیمت‌های ارائه شده توسط عرضه‌کننده و تقاضاکننده است. بنابراین دو طرف معامله برای یک کالای خاص با یک مقدار مشخص و کیفیت معین، به قیمتی خاص می‌رسند.
انواع روش‌های کشف قیمت در بورس
از آن جا که قطعیتی در آینده وجود ندارد، خریداران و فروشندگان باید با انتظارات خود قیمت را کشف کنند. بنابراين قیمت در محدوده سطح قیمت بازار در نوسان خواهد بود.
کیفیت دارایی مورد معامله، مکان معامله، زمان معامله، تعداد خریداران و فروشندگان، در تعیین میزان این نوسان دخیل هستند. همچنين این فرآیند از عوامل دیگری از جمله میزان و نوع اطلاعاتی که در دسترس عموم قرار دارد نیز تاثیر می‌گیرد. در نتیجه می‌توان فرآیند کشف قیمت را در دسته موضوعات بنیادی و فراتر از عرضه و تقاضا قرار داد.
کشف قیمت با حراج ناپيوسته
در زمان بازگشایی سهم در بازار بورس و از طریق حراج ناپیوسته، کشف قیمت اتفاق می‌افتد. در این شرایط سهم در وضعیتی قرار می‌گیرد که برای کشف قیمت آن، تقاضاکننده و عرضه‌کننده باید شروع به رقابت کنند.
رقابتی که در یک قیمت مشخص به پایان می‌رسد. این قیمت، همان قیمتی است که معامله خرید و فروش در آن قیمت انجام می‌شود.
برای حراج ناپیوسته، در یک بازه زمانی مشخص، هیچ معامله‌ای در سهم صورت نمی‌گیرد. بعد از این مدت زمان، در صورت تعادل بین قیمت پیشنهادی خریدار با قیمت فروشنده، اولین معامله انجام می‌شود. با انجام اولین معامله نیز کشف قیمت صورت می‌گیرد. در فرآیند کشف قیمت با حراج ناپیوسته، هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود اما امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد. به عنوان مثال ناظر اعلام می‌کند که در فاصله زمانی مشخصی، در نمادی خاص حراج ناپیوسته به منظور کشف قیمت انجام می‌شود. بنابراین در این محدوده زمانی، هیچ معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. اگر در این مدت زمان قیمت خریدار با قیمت فروشنده برابر شود، معامله در ساعتی پس از این بازه زمانی، بین خریدار و فروشنده انجام می‌شود.
اگر خریدار و فروشنده در هیچ قیمتی با هم به تفاهم نرسند، ناظر مجددا معاملات سهم را متوقف و کشف قیمت را در روز دیگری تکرار می‌کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، مقاله «انواع حراج و روش‌های مچینگ در بازار سرمایه ایران» را مطالعه کنید.
نحوه کشف قیمت در حراج ناپیوسته
معمولا بنا به دلایل زیر، نمادهای معاملاتی شرکت‌ها مشمول بازگشایی با حراج ناپیوسته میشوند:
۱. برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه یا مجمع عمومی عادی به طور فوق‌العاده:
در صورتی که هدف از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان و اگر هدف به غیر از تصویب صورت‌های مالی یا تقسیم سود نقدی باشد، بازگشایی نماد با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان انجام می‌شود.
در مجمع فوق‌العاده نیز تغییر میزان سرمایه شرکت باعث بازگشایی نماد معاملاتی آن با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان، به منظور کشف قیمت هر سهم می‌شود.
۲. افشای اطلاعات با اهمیت:
اگر شرکت افشای اطلاعات با اهمیت در گروه الف داشته باشد، به منظور کشف قیمت، نماد معاملاتی آن با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌شود. افشای اطلاعات گروه ب نماد معاملاتی را با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی می‌کند.
۳. قانون نوسان ۵۰ درصد:
در صورتی که نماد معاملاتی توسط این قانون متوقف شود، حراج ناپیوسته حداکثر ۲ روز کاری پس از توقف، با محدودیت دامنه نوسان برای کشف قیمت بازگشایی می‌شود.
۴. گره معاملاتی:
به منظور کشف قیمت سهم در زمانی که نماد شرکتی مشمول گره معاملاتی شود، روز معاملاتی بعد با حراج ناپیوسته و محدودیت دامنه نوسان، نماد سهم بازگشایی خواهد شد. در خصوص رفع گره معاملاتی و نحوه گشایش سهام وارد شوید.
۵. مظنون بودن معاملات به استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمت:
بازگشایی نماد معاملاتی در این شرایط پس از بررسی‌های لازم، با حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان برای کشف‌قیمت نماد صورت خواهد گرفت.
در صورتی که در حراج ناپیوسته به دلیل برابر نبودن قیمت پیشنهادی خریدار با قیمت فروشنده معامله‌ای صورت نگیرد، به تشخیص سازمان بورس و پس از اطلاع رسانی توسط ناظر بازار، حراج ناپیوسته یک بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه بعد تکرار می‌شود. چنان چه مجدد کشف قیمت صورت نگیرد، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، مرجع قیمت حراج پیوسته خواهد بود.
در کشف قیمت حق تقدم سهام پس از افزایش سرمایه یا در زمان عرضه حق تقدم‌های استفاده نشده، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار می‌شود. زمان عرضه حق تقدم‌های استفاده‌نشده مدت حراج ناپیوسته تا پایان جلسه معاملاتی ادامه خواهد داشت.
تفاوت کشف قیمت و قیمت واقعی
کشف قیمت مستلزم به تفاهم رسیدن خریدار و فروشنده است. برای مثال دارایی شما ۵۰۰ گرم طلا است. زمانی می‌رسد که بنا به دلایلی قصد فروش طلای خود را دارید. با این که قیمت طلای جهانی تغییری نکرده است اما به دلیل عرضه زیاد طلا و کشف قیمت پایین‌تر از ارزش واقعی آن، طلافروشی چند درصد کمتر از قیمت جهانی طلا را از شما خریداری می‌کند. در بازار بورس و اوراق بهادار نیز دقیقا همین اتفاق رخ می‌دهد.
کشف قیمت فرآیندی کلی است که برای تعیین قیمت‌های تحویل آنی یک کالای خاص یا یک برگ از اوراق بهادار انجام می‌گیرد. قیمت وابسته به شرایط و احوال بازار است. زیرا شرایط بازار ابتدا بر عرضه و تقاضا تاثیر و از این طريق بر قیمت‌ها اثر می‌گذارد. نوسان قیمت معاملاتی در محدوده بالا و پایین سطح عمومی قیمت بازار انجام می‌شود.
در فرآیند کشف قیمت درجه تمرکز بازار، محدود شدن عرضه به چند فرد، اطلاعات ناقص بازار و… از جمله عوامل مهم و تاثیرگذار هستند.
در کشف قیمت در بورس، خریداران و فروشندگان قیمت معاملاتی دارایی را با کمیت و کیفیت معین، در زمان و مکان تعیین شده کشف میکنند. تعیین قیمت از تعامل نیروهای عرضه و تقاضا به دست میآید؛ تعاملی که تعیین‌کننده سطح قیمت در بازار است.
کشف قیمت در عرضه‌های اولیه
عرضه اولیه سهام از دو طریق ثبت دفتری و عرضه عمومی به روش حراج صورت می‌گیرد. در عرضه اولیه از هر دو روش، تعیین قیمت عرضه در مرحله اصلی عرضه عمومی اوراق بهادار، عرضه و تقاضا در بازار سهام در میزان موفقیت عملکرد عرضه اولیه تاثیر بسیاری دارد. میزان موفقیت در قیمت‌گذاری، با اندازه‌گیری بازده قابل ارزیابی است.
هدف از کشف قیمت، تعیین قیمت عرضه با ماکزیمم کردن ارزش اوراق‌بهادار منتشر شده توسط شرکت است. ناشر و پذیره‌نویس با جمع‌آوری تقاضای بازار توسط جمع‌آوری درخواست‌ها از نهادهای مالی مختلف، به درک مناسبی در زمینه تقاضای بازار دست می‌یابند. پذیره‌نویس با این اطلاعات می‌تواند نمودار تقاضا را ترسیم کند.
در کشف قیمت از روش حراج نیز مشابه روش ثبت دفتری اقدام می‌شود. البته در کشف قیمت از روش حراج منحنی تقاضا درخواست‌های تمامی سرمایه‌گذاران را شامل می‌شود.
کشف قیمت در بورس کالا
بورس‌های کالایی فعالیت خود را در ابتدا با معاملات فیزیکی و کشف قیمت آغاز کردند و پس از مدتی، به سمت تغییر و تبدیل به بورس و فرصت تأمین مالی به حرکت درآمدند. امروزه مهم‌ترین نقش بورس کالا، تامین مالی برای شرکت‌های تولیدی و ایجاد فرصتی برای سرمایه‌گذاری مشتاقان سرمایه‌گذاری است. بنابراین بورس کالا فرصت سرمایه‌گذاری، ایجاد شفافیت در قيمت‌ها، مدیریت ریسک قیمت کالاها و محصولات و… را به وجود آورده است.
سخن آخر
کشف قیمت فرآیندی برای به تفاهم رسیدن خریداران و فروشندگان در خصوص میزان معینی از کالا است که در یک مکان و زمان خاص صورت می‌گیرد. بورس محل شفافیت قیمت‌ها است. محلی که خریداران و فروشندگان کالا یا دارایی خاص، قیمت محصول مورد نظر را بر اساس عرضه و تقاضا محاسبه و مشخص میکنند. بازارهای بورس یکی از بهترین گزینه‌ها برای رسیدن به شفافیت قیمتی در جهان هستند و کشف قیمت در بورس فرایندی شفاف و قانونمند است.
مصاف عرضه و تقاضا در بورس
تین‌نیوز| بازار سهام روز گذشته شاهد تقابل شدید عرضه و تقاضا به‌ویژه در گروه خودرویی بود. این امر بازار را به دو نیمه متفاوت تبدیل کرد. در نهایت بازار با افزایش اندک 87 واحدی به‌کار خود پایان داد. هر‌چند بازار مسیر خود را با روندی مثبت شروع کرد و تقاضای بالایی در اکثر نمادها به‌خصوص در نمادهای خودرویی تشکیل شد اما از ساعات میانی معاملات با افزایش عرضه این روند تغییر یافت.در نهایت برخورد عرضه و تقاضای سهام نماگر اصلی بازار را با افزایش اندک 1/ 0 درصدی در سطح 76 هزار و 766 واحدی قرار داد.
در معاملات دیروز موج مثبتی در سهام گروه خودرویی و بانکی تشکیل شد. صف خرید سنگین در نماد معاملاتی بانک‌های تجارت و ملت به خوبی مشهود بود به‌طوری‌که «وتجارت» معاملات خود را با صف خرید 5/ 9 میلیون سهمی به پایان رساند. رشد قیمتی 5درصدی نیز برای این سهم به ثبت رسید.بانک ملت نیز هر چند با استقبال از سوی خریداران روبه‌رو شد و تا محدوده قیمتی 125تومان نیز رشد کرد اما این روند تداوم چندانی نداشت به‌طوری‌که با افزایش فروش سهامداران، «وبملت» از نقطه اوج قیمتی خود فاصله گرفت و در نهایت در قیمت 123تومان متعادل شد. به این ترتیب، نوسان مثبت حدود 3درصدی را به ثبت رساند.
به این ترتیب دو بانک مزبور با تاثیر مثبت مجموعا 73واحدی به همراه نماد «خساپا» بیشترین نقش را در رشد شاخص داشتند. رصد گروه خودرویی در بازار دیروز نشان از معاملات پرحجم در این صنعت داشت که در صدر آن با لیدری سایپا همراه بود. در این روز بیش از 76 میلیون سهم «خساپا» در بازار معامله شد. ایران خودرو 40 میلیون، زامیاد 20 میلیون و سایپا دیزل 5/ 19 میلیون سهم از معاملات را به خود اختصاص دادند. شرایط مثبت در گروه خودرویی ایران‌خودرو را البته باید ناشی از برخی خبرهایی دانست که دیروز در این مجموعه منتشر شد. احتمال فروش دارایی‌‌های این شرکت از جمله گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو، بانک پارسیان و بیمه پارسیان عمده‌ترین اخبار بازار درخصوص این نماد بود.
انتظار برای بودجه جدید
در مجموع هر چند بازار سهام معاملات روز گذشته را پس از رمق کم‌جان شکل گرفته در روز دوشنبه، مثبت به پایان رساند و به این ترتیب در‌صدد جبران زیان‌های روزهای اخیر برآمد اما بررسی روند آتی آن همچنان در ابهام است. با توجه به ابهامات موجود در بازارهای جهانی و شفاف نبودن سیاست‌های ترامپ از عرضه و تقاضا در بازار سهام یکسو و همچنین انتظار برای اعلام نرخ رشد اقتصادی چین نمی‌توان تصویر دقیقی از تغییر قیمت‌ها در این بازار داشت و به تبع گروه‌های کالایی فعال در بازار سرمایه نیز وضعیت مبهمی خواهند داشت. در این میان تنها نقطه عطف به سمت اعلام و انتشار گزارش‌های بودجه سال جدید شرکت‌ها خواهد بود؛ گزارش‌هایی که با توجه به بهبود نسبی در شرایط اقتصادی کشور باید با نگاه واقع‌بینانه‌تری نسبت به سال قبل ارائه شود.
عرضه اولیه‌ای با طعم زیان
ناکامی در نخستین عرضه اولیه به روش ثبت سفارش در بورس تهران نیز یکی دیگر از عوامل منفی در بازار روزهای اخیر به ویژه دیروز بود. به دنبال عرضه اولیه پرحاشیه نماد برکت، معاملات روزگذشته این نماد نیز نامناسب بود. این نماد در سومین روز ورود خود به بازار با نوسان منفی یک درصدی به کار خود پایان داد. به گونه‌ای که از همان ابتدای ساعات معاملاتی دیروز روند منفی قیمتی در این سهم آغاز شد و از محدوده 238تومان کاهش نرخ را تجربه کرد. هر چند در میانه معاملات با حمایت اندک، کمی مثبت شد. اما این روند تداوم چندانی نداشت و مجدد روند نزولی قیمت آن از سرگرفته شد که در نهایت به نرخ پایانی 2هزار و 355 ريال رسید. البته سهم با حمایت جدی چند حقوقی مواجه بود که از ریزش بیش از حد آن جلوگیری کردند.
نگاه یک کارشناس
در بررسی شکل‌گیری این روند، ایمان مقدسیان از کارشناسان بازار سرمایه معتقد است: شرکت‌های عرضه شده در روش جدید بوک بیلدینگ که از کانال فرابورس به بازار سرمایه وارد شدند، به دلیل کوچک بودن سایز و کم بودن تعداد سهام در عرضه با افزایش تقاضا در برابر عرضه مواجه شدند. سرمایه‌گذاران نیز با سفارش خرید در سقف تعیین شده اقدام به خرید کردند و فروشندگان نیز با سوددهی همراه شدند. وی ادامه داد: اما این روند در عرضه اولیه برکت به دلیل بزرگ بودن شرکت و تعداد سهام قابل عرضه، به دلیل اعمال همان استراتژی قبلی از سوی سرمایه‌گذار با شکست مواجه شد. مقدسیان خاطرنشان کرد: در واقع سرمایه‌گذار باید با توجه به روش جدید در عرضه‌های اولیه، به بازه قیمتی نگاه دقیقی داشته باشد و بر مبنای ارزش سهم اقدام به سفارش‌گذاری کند.
وی ادامه داد: در این میان یک انتقاد بزرگ نیز به سهامدار عمده شرکت وارد است؛ سهامدار عمده که به قصد برندسازی شرکت، یافتن شرکای مالی جدید و ورود به بازارهای بین‌المللی، اقدام به عرضه اولیه و انتخاب بازار سرمایه می‌کند باید محدوده قیمتی مناسبی را برای عرضه سهام خود در نظر بگیرد. مقدسیان ادامه داد: شکست در عرضه‌های اولیه نه تنها به سوخت شدن هزینه‌های بالای شرکت که برای ورود به بازار سرمایه صرف کرده، منتهی می‌شود بلکه شرکت نیز زیرسوال می‌رود.
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است در شرایط کنونی اقتصاد کشور و عدم همخوانی در نرخ اوراق با درآمد ثابت و نرخ تورم، سرمایه‌گذاران طبیعتا اقدام به سرمایه‌گذاری در بازاری با ریسک کمتر و سودآوری بالا خواهند کرد که این امر در حال حاضر شکل گرفته و باید تجدیدنظری در آن شود. مقدسیان ادامه داد: در این شرایط بازار با هر اتفاق و خبر جدیدی به واکنش پرداخته و نوسان می‌یابد. اقبال به تک سهم‌ها، اقبال به صنایع بعد از انتشار اخبار و پتانسیل سهام به کف قیمتی رسیده از جمله دلایل برای رشدهای اخیر بوده است.
در بازار چه گذشت؟
معاملات روز گذشته چندان قابل توجه نبود به‌طوری‌که در جریان معاملات مزبور حدود 681 میلیون سهم در بازار جابه‌جا شد و ارزش معاملات خرد به حدود 131میلیارد تومان رسید که در مقایسه با معاملات روز دوشنبه با کاهش یک‌درصدی مواجه شد. شاخص کل هم‌وزن با افزایش 3/ 0 درصدی، شاخص سهام آزاد شناور با افزایش 24/ 0 درصدی و شاخص بازار اول نیز با افزایش 18/ 0 درصدی روبه‌رو شد.
این در حالی است که شاخص بازار دوم کاهش 12/ 3 واحدی معادل صفر درصدی را به ثبت رساند. در این روز نمادهای معاملاتی بانک تجارت با 37 واحد، بانک ملت با 36 واحد و گروه سایپا با 30 واحد افزایش بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص کل بورس داشتند و در مقابل نمادمعاملاتی شرکت‌های گل‌گهر و مخابرات ایران با تاثیر منفی خود بر این نماگر، مانع رشد بیشتر شاخص شدند. در این روز نمادهای معاملاتی شرکت‌های شهد خوی، تجارت الکترونیک پارسیان، مواد اولیه دارویی البرز بالک از سوی ناظر بازار سهام بازگشایی و در مقابل نماد معاملاتی شرکت‌های صنایع شیمیایی سینا، صکوک اجاره سایتل، تولیدی و صنعتی درخشان تهران متوقف شد.
جدال عرضه و تقاضا در بورس/ شاخص ها سرخپوش شدند
شاخص کل بورس تهران در شروع معاملات بازار سرمایه سرخپوش شد و با ریزش 1900 واحدی در سطح یک میلیون و 143 هزار واحد قرار گرفت.
شاخص کل بورس تهران در شروع معاملات بازار سرمایه با ریزش 1900 واحدی در سطح یک میلیون و 143 هزار واحد قرار گرفت. شاخص کل هم وزن نیز سرخپوش شد و با افت 696 واحدی 377 هزار و 757 واحد را ثبت کرد.
شاخص فرابورس هم منفی شد و به 17 هزار و 433 واحد رسید.
اثرگذارترین نمادها بر شاخص بورس
نمادهای خپارس، وبملت و شپنا بیشترین تأثیر مثبت و نمادهای فارس، فولاد و خودرو بیشترین اثر منفی را بر روند حرکت شاخص گذاشته‌اند.
وضعیت نمادها در آغاز معاملات
روند معاملات در بانکی‌ها نیز منفی است. نماد وبصادر با افت بیش از ۳ درصدی در قیمت ۱۸۹ تومان دنبال می‌شود. وبملت مماس بر صفر معاملاتی در قیمت ۳۸۰ تومان در مدار مثبت نوسان می‌کند. وتجارت در مدار منفی در قیمت ۲۱۵ تومان داد و ستد می‌شود. وپاسار سبزپوش حوالی صفر تابلو در حال معامله است.
در گروه فلزات اساسی ذوب در محدوده ۳۴۵ تومان در مدار مثبت دنبال می‌شود. فولاد در قیمت ۹۶۳ تومان در مدار منفی ۱.۱ درصدی قرار دارد. فملی در قیمت ۱۲۰۰ تومان در محدوده صفر تابلو نوسان می‌کند. کاوه و کمنگنز از معدود نمادهای سبز پوش گروه هستند.
دیدگاه شما