بازارساز (Market Maker) چیست؟

«هرگاه، قیمت بیت کوین تا ۴۵ هزار دلار پایین آمد، آنگاه؛ یک بیت کوین برای من خریداری کن!»

AMM چیست؟ بازارساز خودکار یا AMM چگونه کار می کند؟

AMM یا بازارساز خودکار و چگونگی عملکرد آن در این مطلب به صورت کامل شرح داده شده است. اگر می خواهید از بازارساز خودکار یا AMM استفاده کنید، این مطلب را مطالعه نمایید.

AMM چیست؟ در این مطلب با مفهوم بازار ساز خودکار یا Automated Market Maker در ارزهای دیجیتال و به طور خاص حوزه بازارساز (Market Maker) چیست؟ دیفای و نحوه کارکرد آن آشنا می‌شویم.

بکارگیری بازار ساز خودکار منجر به رشد چشم گیر کاربرد حوزه امور مالی غیر متمرکز یا DeFi شد. تا پیش از ابداع AMM ها، صرافی‌های غیر متمرکز (DEX) مانند لوپرینگ (Loopring)، همانند همتایان متمرکز خود مانند صرافی بایننس یا صرافی کوینکس، از دفتر سفارشات یا Order Book استفاده می‌کردند. اما اکنون بسیاری از DEX ها مانند کرو (Curve)، بلنسر (Balancer) و یونی سواپ (Uniswap)، از Automated Market Maker بهره می‌برند. در این نوشته، با نحوه کارکرد بازارساز خودکار و مزایا و معایب آن آشنا خواهیم شد.

این مقاله به بخش‌های مختلفی تقسیم شده است. برای دسترسی سریع به هریک از آن‌ها می‌توانید از فهرست زیر استفاده کنید.

مقدمه

شما می‌توانید یک بازار ساز خودکار (Automated Market Maker) که به اختصار آن را AMM می‌نامیم، به عنوان یک ربات تصور کنید که همیشه قیمت بین دو دارایی را برای شما اعلام می‌کند. برخی مانند یونی سواپ از فرمول‌های ساده استفاده می‌کنند، در حالی که کرو، بلنسر و دیگر پروتکل‌ها از فرمول‌های پیچیده‌تر بهره می‌برند.

نه تنها می‌توانید با استفاده از بازار ساز خودکار بدون نیاز به اعتماد به طرف مقابل ترید کنید، بلکه می‌توانید به تامین‌کننده نقدینگی (Liquidity Provider) در یک استخر لیکوئیدیتی (Liquidity Pool) تبدیل شوید. این مسله اساسا به هر کسی اجازه می‌دهد تا در صرافی به یک سازنده بازار یا مارکت میکر (Market Maker) تبدیل شود و بخاطر تامین نقدینگی کارمزد کسب کند.

بازار ساز خودکار به دلیل ساده و آسان بودن استفاده از آن، در فضای دیفای جای خود را باز کرده‌ است. غیر متمرکز ساختن بازار به این روش، چشم انداز دنیای ارزهای رمزنگاری شده است.

سیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) در اتریوم و سایر پلتفرم‌های قرارداد هوشمند مانند اسمارت چین بایننس (Binance Smart Chain)، رشد چشمگیری کرده است. ییلد فارمینگ به روشی محبوب برای توزیع توکن تبدیل شده؛ توکن BTC در اتریوم در حال رشد بوده و حجم وام‌های فلش (Flash Loans) یا همان وام‌های بدون نیاز به وثیقه، به میزان قابل توجهی بالا رفته است.

در همین حال، پروتکل‌های بازار ساز خودکار مانند یونی سواپ به طور منظم شاهد حجم‌های بالای قابل رقابت با صرافی‎‌های سنتی، نقدینگی بالا و افزایش تعداد کاربران هستند. اما این صرافی‌ها چگونه کار می‌کنند؟ چرا راه‌اندازی چنین بازاری بسیار سریع و آسان است؟ آیا بازارساز خودکار واقعا می‌تواند با صرافی‌های سنتی بر پایه دفتر سفارشات رقابت کند؟ در ادامه سعی می‌کنیم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.

AMM چیست؟

بازارساز خودکار (AMM) نوعی پروتکل صرافی غیر متمرکز (DEX) بوده که برای قیمت‌گذاری دارایی‌ها به یک فرمول ریاضی متکی است. دارایی‌ها به جای استفاده از دفتر سفارش مانند صرافی‌های سنتی و متمرکز، بر اساس یک الگوریتم قیمت‌گذاری می‌شوند.

فرمول بازار ساز خودکار می‌تواند در هر پروتکلی متفاوت باشد. به عنوان مثال، یونی‌سواپ از یک معادله ساده x * y = k پیروی می کند، در این معادله K یک ثابت است. در یک موقعیت فرضی، تصور کنید استخری دارای 50 واحد ETH و 10،000 واحد USDT باشد. در این معادله، K را معادل کل تترهای استخر یعنی 10,000 و x را معادل تعداد اتریوم‌ها یعنی 50 در نظر بگیرید. در این صورت Y قیمت اتریوم خواهد بود.

در این حالت برای بدست آوردن قیمت اتر کافیست ثابت K را به مقدار اتریوم موجود (x) تقسیم کنیم. بدین شکل 10000/50=200. اگر کسی اقدام به خرید اتریوم کند، اتریوم موجود نسبت به دلار کم شده و در واقع قیمت دلاری ETH افزایش پیدا می‌کند.

فرض کنید دو اتر با قیمت 200 دلار خریداری می‌شود. این خرید، اتریوم‌های موجود را به 48 واحد تبدیل می‌کند و مقدار ارزش آن را تغییر می دهد. از بازارساز (Market Maker) چیست؟ آنجایی که مقدار K در اینجا یک ثابت است، برای یکسان بودن دو طرف فرمول، قیمت اتریوم باید تغییر کند و قیمت جدید اینگونه محاسبه می‌شود: 10،000/48 = 208 دلار.

سایر بازارسازهای خودکار، با توجه به موارد استفاده خاصی که هدف قرار می‌دهند، فرمول‌های دیگری را بکار می‌گیرند. شباهت بین همه آن‌ها این است که آن‌ها قیمت‌ها را به صورت الگوریتمی تعیین می‌کنند. اگر اکنون کمی این موضوع گیج کننده است، نگران نباشید. امیدواریم که در پایان به جمع‌بندی مناسبی برسیم.

بازارسازی سنتی معمولا توسط شرکت‌هایی با منابع گسترده و استراتژی‌های پیچیده انجام می‌شود. سازندگان بازار به شما کمک می‌کنند تا در دفتر سفارشات صرافی، قیمت مناسب و قیمت پیشنهادات خرید و فروش نزدیکی را بدست آورید. بازارساز خودکار این فرآیند را غیر متمرکز می‌کند و در واقع هر کسی می‌تواند از طریق بلاک چین یک بازار (استخر نقدینگی) ایجاد کند.

بازارساز خودکار چگونه کار می‌کند؟

یک بازارساز خودکار از این حیث که جفت ارز برای معامله وجود دارد، به عنوان مثال ETH/DAI، مشابه معامله بر اساس دفتر سفارش است. با این حال، برای انجام معامله نیازی به تریدر دیگری در طرف مقابل نیست. در عوض، شما با یک قرارداد هوشمند ارتباط برقرار می‌کنید که برای شما بازارسازی می‌کند.

در یک صرافی غیر متمرکز مبتنی بر دفتر سفارشات مانند Binance DEX، معاملات مستقیما بین والت‌های کاربر انجام می‌شود. اگر BNB را با BUSD در Binance DEX می‌فروشید، شخص دیگری در آن طرف معامله BNB را با BUSD خود خریداری می‌کند. ما می توانیم این را معامله همتا به همتا (P2P) بنامیم.

در بازارساز (Market Maker) چیست؟ مقابل، شما می توانید بازار ساز خودکار را به عنوان همتا به قرارداد (P2C) تصور کنید. در این صورت دیگر نیازی به طرفین و شناخت آن‌ها نیست، زیرا معاملات بین کاربران و قراردادها اتفاق می‌افتد. از آنجایی که هیچ دفتر سفارشی وجود ندارد، هیچ نوع سفارشی در بازارساز خودکار نیز وجود نخواهد داشت. بنابراین تعیین قیمت توسط کاربر انجام نمی‌شود و به جای آن، فرمول قیمت را تعیین می‌کند. اگرچه شایان ذکر است که برخی از طرح‌های بازار ساز خودکار در آینده ممکن است این محدودیت را از میان بردارند.

اگرچه در بازار ساز خودکار نیازی به وجود طرف معامله نداریم، اما هنوز نیازمند کسی هستیم که بازارسازی کند. نقدینگی در قرارداد هوشمند باید توسط کاربرانی ارائه شود که آن‌ها را تامین‌کنندگان نقدینگی (LP) می‌نامیم.

استخر نقدینگی در بازار ساز خودکار چیست؟

تامین‌کنندگان نقدینگی (LP)، بودجه‌ای را به استخر نقدینگی اضافه می‌کنند. شما می‌توانید یک استخر لیکوییدیتی را به عنوان انبوهی از وجوه در نظر بگیرید که تریدرها می‌توانند با آن معامله کنند. در ازای تامین نقدینگی پروتکل، LPها از معاملات انجام شده در استخر کارمزد دریافت می‌کنند. در مورد یونی سواپ، تامین‌کنندگان نقدینگی باید معادل دو توکن – مثلاً 50 درصد ETH و 50 درصد DAI – به استخر ETH/DAI واریز کنند.

بنابراین چه کسی می‌تواند یک بازارساز باشد؟ در واقع، افزودن وجوه به صندوق نقدینگی کاملا آسان است و دریافتی‌ها توسط پروتکل تعیین می‌شود. به عنوان مثال، ورژن 2 یونی سواپ از معامله‌گران 0.03 درصد کارمزد دریافت می‌کند که مستقیماً به تامین‌کنندگان نقدینگی می‌رسد. سایر پروتکل‌ها ممکن است کارمزد بیشتری را دریافت کرده تا تامین‌کنندگان لیکوئیدیتی بیشتری را به استخر خود جذب کنند.

چرا جذب نقدینگی مهم است؟ به دلیل نحوه کار بازار ساز خودکار ، هرچه نقدینگی بیشتری در استخر وجود داشته باشد، امکان اسلیپج (Slipage) سفارشات بزرگ‌تر کمتر می‌شود. اجازه دهید با مثالی مفهوم را توضیح دهیم. یک استخر آب را تصور کنید، هر چقدر استخر بزرگتر باشد، برای اینکه سطح آب را به میزان مشخصی بالا آوریم، به جسمی با حجم بیشتر نیازمندیم. در این مثال، نقدینگی موجود مانند آب استخر و جسم خارجی مانند سفارش جدید است. در نتیجه به هر میزان نقدینگی استخر بیشتر باشد، سفارشات در تناسب فرمول قیمت‌گذاری بازارساز خودکار مربوط به آن استخر نقدینگی، تغییر کمتری ایجاد خواهند کرد. این حجم بالا خود نیز مشوقی برای ورود نقدینگی بیشتر و بیشتر است.

مشکلات اسلیپج با طرح‌های مختلف بازارساز خودکار متفاوت خواهد بود، اما ذکر یک نکته ضروری است. به یاد داشته باشید، قیمت‌گذاری توسط یک الگوریتم تعیین می‌شود. به روشی ساده، میزان تغییر بین توکن‌های موجود در استخر نقدینگی، پس از معامله تعیین می‌شود. اگر نسبت با اختلاف زیادی تغییر کند، مقدار زیادی اسلیپج اتفاق خواهد افتاد.

برای اینکه این موضوع شفاف شود، تصور کنید بخواهید تمام ETH موجود در استخر ETH/DAI را از طریق یونی سواپ خریداری کنید. خب، شما نمی‌توانید! برای هر اتر اضافی، باید به صورت نمایی مبلغ بالاتر و بالاتری بپردازید، حتی اگر این مبلغ را بپذیرید، هنوز هم هرگز نمی‌توانید همه اتریوم‌های استخر را خریداری کنید. چرا؟ به دلیل فرمول x * y = k. اگر x یا y صفر باشد، به این معنی است که ETH یا DAI در استخر صفر است و معادله دیگر معنی ندارد.

AMM – بازارساز خودکار

اما این تمام داستان بازار ساز خودکار و استخرهای نقدینگی نیست. هنگام تأمین نقدینگی به AMM ها، باید نکته دیگری را نیز به خاطر بسپارید – ضرر ناپایدار.

ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) چیست؟

ضرر ناپایدار یا Impermanent Loss زمانی اتفاق می‌افتد که پس از واریز نقدینگی به یک استخر، با گذشت زمان نسبت قیمت توکن‌های سپرده شده تغییر کند. هرچه تغییر بزرگتر باشد، ضرر ناپایدار نیز بزرگتر است. به همین دلیل است که بازار ساز خودکار با جفت‌های توکن که دارای ارزش مشابه هستند، مانند استیبل کوین‌ها یا توکن‌های بر پایه شبکه اتریوم، بهترین عملکرد را دارند. اگر نسبت قیمت توکن‌ها در محدوده تقریبا کوچکی باقی بماند، ضرر ناپایدار نیز ناچیز است.

از طرف دیگر، اگر نسبت تغییرات قیمت توکن‌های سپرده شده زیاد باشد، ممکن است تامین‌کنندگان نقدینگی به جای افزودن وجوه به یک استخر، ترجیح دهند دارای‌هایشان را نزد خود نگه دارند. با این حال، استخرهای یونی سواپ مانند ETH/DAI که کاملا در معرض ضرر ناپایدار قرار دارند، به لطف کارمزدهای معاملاتی که به تامین‌کنندگان لیکوئیدیتی تعلق می‌گیرد، سودآور بوده‌اند.

با این اوصاف، ضرر ناپایدار نام‌گذاری مناسبی برای این پدیده نیست. ناپایداری فرض می‌کند اگر دارایی‌ها به قیمت‌هایی که در ابتدا واریز شده‌اند برگردند، ضررها کاهش می‌یابد. با این حال، اگر وجوه خود را با نسبت قیمتی متفاوت از قیمت زمان سپرده‌گذاری خود برداشت کنید، ضررهای آن دیگر دائمی است. در برخی موارد، کارمزدهای معاملاتی ممکن است ضررها را کاهش دهد، اما هنوز هم در نظر گرفتن خطرات مهم است. هنگام واریز وجه به یک بازار ساز خودکار ، مراقب باشید و مطمئن شوید که پیامدهای ضرر ناپایدار را درک می‌کنید.

جمع‌بندی

بازار ساز خودکار جزء اولیه و اصلی فضای دیفای است. این پروتکل‌ها اساسا هرکسی را قادر می‌سازند تا بازارها را به صورت یکپارچه و کارآمد ایجاد کند. در حالی که AMM ها در مقایسه با صرافی‌های دارای دفتر سفارشات محدودیت‌های خود را دارند، اما نوآوری کلی آن‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار ارزشمند است.

بازارسازهای خودکار هنوز در مراحل ابتدایی هستند. AMM هایی که امروزه مانند یونی سواپ و کرو می‌شناسیم و از آنها استفاده می‌کنیم، به لحاظ طراحی زیبا، اما از نظر ویژگی‌ها کاملا محدود هستند. احتمالاً بسیاری از طرح‌های نوآورانه بازارساز خودکار در آینده به وجود خواهند آمد. این امر باید منجر به کاهش کارمزدها، اصطکاک کمتر و در نهایت نقدینگی بهتر برای هر کاربر دیفای شود.

میکر (Maker) و تیکر (Taker) در بازار ارز دیجیتال چه افرادی هستند؟

دنیای ارزهای دیجیتال از دو گروه مختلف از کاربران تشکیل شده است؛ سفارش گذار (Maker) و سفارش بردار (Taker) که در بازار به آنها در اصطلاح میکر و تیکر می‌گویند. شناسایی این دو گروه می‌تواند به شما در بهبود عملکرد معاملاتتان کمک کند. یکی از مهم ترین فواید درک مفهوم میکر و تیکر، در محاسبه کارمزد صرافی است. در بسیاری از صرافی ها، کارمزد (Fee) محاسبه شده با هم متفاوت است. در مطلبی که پیش روی شماست،‌ این مفاهیم به همراه مثال، توضیح داده شده است.

میکر و تیکر در بازارساز (Market Maker) چیست؟ صرافی متمرکز و غیر متمرکز

شناخت انواع صرافی‌های از دیجیتال و مکانیزم آن‌ها،‌ درک مفهوم میکر و تیکر را ساده تر می‌کند. به صورت کلی، دو نوع صرافی وجود دارد که شامل صرافی متمرکز و غیر متمرکز است. ساز و کار Maker و Taker که دو اصطلاح در ارزهای دیجیتال هستند، در این صرافی‌ها تقریبا به یک شکل است با این تفاوت که صرافی های غیر متمرکز از فناوری جدیدتری به اسم «بازارساز خودکار» استفاده می‌کنند. فناوری بازارساز خودکار (Automated Market Maker) به قلب تپنده صرافی غیر متمرکز مشهور است. علی رغم استفاده از تکنولوژی های به روزتر، متاسفانه به دلیل برخی از مشکلات فنی و پشتیبانی موجود در این صرافی‌ها،‌ کاربران، علاقه زیادی به استفاده از این نوع صرافی ها ندارند.

طبق آمار رسمی وبسایت CoinMarketCap، بیش از ۹۰ درصد صرافی ها به صورت متمرکز اداره می‌شوند و به همین دلیل در این مطلب میکر و تیکر در صرافی متمرکز، بیشتر مورد توجه است. بنابراین؛ با آشنایی با روند کار صرافی متمرکز، می‌توانید درک بهتری از مفهوم Maker و Taker داشته باشید.

مکانیسم به کار رفته در صرافی های متمرکز بر پایه دفتر سفارشات (Order Book) است. برای خرید و فروش رمز ارز در این صرافی ها، کاربران باید سفارش خرید و فروششان را با ذکر مبلغ و مقدار، در دفتر سفارشات ثبت کنند. موتور تطبیق خودکار موجود در صرافی، بر اساس قیمت های پیشنهادی، سفارشات را با یکدیگر تطبیق می‌دهد و به همین سادگی‌ سفارش کاربر تکمیل می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با دفتر ثبت سفارشات، می‌توانید با لمس این لینک،‌ با دفتر سفارشات صرافی بزرگ و معتبر بایننس (Binance) آشنا شوید. در حال حاضر که این صرافی ایرانیان را به طور کامل تحریم کرده است، پیشنهاد می کنیم که به دنبال صرافی های جایگزین بایننس باشید.

میکر و تیکر به زبان ساده

به خلاصه ترین حالت می‌توان گفت؛ به کاربری که سفارش خرید یا فروش را ثبت می‌کند،‌ سفارش گذار (Maker) و به کاربری که سفارش را انتخاب می‌کند، پذیرنده سفارش (Taker) می‌گویند. اگر این تعریف برای شما گنگ و نامفهوم است، جای نگرانی نیست! برای درک بهتر، لازم است با برخی از مفاهیم بازار کریپتوکارنسی آشنا شوید؛ به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنیم که ادامه این مقاله را مطالعه کنید.

سفارش محدود (Limit Order)‌ و سفارش بازار (Market Order)

تمام پیشنهادات خرید و فروش بر روی دفتر سفارشات ثبت می‌شود. سفارش های تکمیل شده در این دفتر، معمولا معیار تعیین قیمت دارایی ها هستند. سوال اینجاست که این توضیحات به مفهوم میکر و تیکر چه ربطی دارد؟ فرض کنید که در کیف پول یک شخص فرضی به نام دانیال، ۳ عدد بیت کوین وجود داشته باشد. در حالیکه قیمت هر واحد بیت کوین ۴۸ هزار دلار است، دانیال قصد فروش یک عدد از کوین هایش را به قیمت ۵۰ هزار دلار دارد. او سفارش خود را ثبت می‌کند و هر زمان که خریداری حاضر به خریداری بیت کوین با قیمت مد نظر دانیال شد، سفارش تکمیل می‌شود (معامله انجام می‌شود).

پس از این معامله، قیمت بیت کوین در این صرافی،‌ ۵۰ هزار دلار خواهد بود و تا زمان تغییر قیمت در معامله بعدی، ثابت خواهد ماند. به مثال بالا سفارش محدود (Limit Order)‌ می‌گویند. برای تکمیل شدن این نوع سفارشات، یک سری قید و شرط باید رعایت شود که در زمان ثبت سفارش، بستر آن شرایط مهیا نیست. در مثال بالا، شرایط فروش بیت کوین با قیمت ۵۰ هزار دلار نیست و به محض فراهم شدن شرایط، معامله انجام می‌شود.

در مقابل، سفارش بازار (Market Order) وجود دارد که هیچ قیدی برای انجام شدن آن ها لحاظ نمی‌شود و تقریبا پس از ثبت سفارش، با اولین قیمت، معامله انجام می‌شود. برای مثال؛ زمانی که درخواست خرید یک بیت کوین را بدون قید و شرط (سفارش بازار) ثبت می‌کنید، صرافی یک بیت کوین با پایین ترین قیمت برای شما می‌خرد.

میکر ارز دیجیتال یعنی چه؟

کاربرانی که برای خرید و فروش رمز ارز، سفارش محدود ثبت می‌کنند و از این راه نقدینگی صرافی را بالا می‌برند، میکر یا بازار ساز (Maker) هستند. این کاربران با ثبت سفارشات خود، سهولت و سرعت انجام معاملات را افزایش می‌دهند. تفاوتی نمی‌کند که فروشنده یا خریدار باشید؛ اگر برای ثبت سفارشات خود قیدی مشخص کنید، جزو میکرها به حساب می‌آیید.

در بالا مثالی از فروش بیت کوین آورده ایم؛ برای خرید رمز ارز نیز، داستان مشابهی خواهیم داشت. برای مثال، در دفتر سفارشات قید می‌کنید:

«هرگاه، قیمت بیت کوین تا ۴۵ هزار دلار پایین آمد، آنگاه؛ یک بیت کوین برای من خریداری کن!»

بدیهی است که میکرها بلافاصله پس از ثبت سفارش به خواسته خود نرسند؛ چرا که ممکن است شرایط تعیین شده از سمت آن ها تا زمان فراهم شدن آن طول بکشد. کاهش مدت انتظار یک میکر تا تکمیل معامله، به فاکتوری به نام «نقدینگی» بستگی دارد. در ادامه به توضیح این مفهوم می‌پردازیم.

تیکر ارز دیجیتال یعنی چه؟

به آن دسته از کاربرانی که سفارش بازار را ثبت می‌کنند (برای سفارش خود، شرط و قید اعمال نمی‌کنند) تیکر یا پذیرنده سفارش (Taker) می‌گویند. بدیهی است که تیکرها (در صرافی هایی که نقدینگی نسبتا بالایی دارند) بلافاصله پس از ثبت سفارش، به خواسته خود می‌رسند.

پذیرنده سفارش، در واقع از سفارش های محدود تیکرها که در قبل ثبت شده است استفاده می‌کنند. بنابراین؛ میکرها با قرار دادن سفارش محدود، درخواست خود را در دفتر سفارشات ثبت می‌کنند و از سوی دیگر، تیکرها با ثبت سفارش بازار (قبول سفارش تیکرها)، معامله را انجام می‌دهند.

سفارش بازار در برخی از صرافی ها که از شهرت کمتری برخوردار هستند، معنایی ندارد و کاربران آن ها فقط امکان ثبت سفارش محدود را دارند. تکلیف میکر و تیکر بودن در این صرافی ها چیست؟ در این شرایط اگر سفارش شما تکمیل کننده درخواست محدودِ دیگری باشد، شما در نقش یک تیکر هستید.

نقدینگی (Liquidity)‌ در صرافی ارز دیجیتال چیست؟

در چند پاراگراف قبل، تاثیر معاملات میکر و تیکرها را با میزان نقدشوندگی مشاهده کردید؛ اما این مفهوم به چه معناست؟ نقدینگی یعنی؛ میزان سادگی فروش یک کالا. به عبارت دیگر؛ فاصله زمانی‌ بین نقطه اراده به فروختن یک کالا تا فروش آن هرچقدر کوتاه تر باشد، نقدینگی آن محصول بالاتر است. هر چقدر نقدینگی یک کالا بیشتر باشد، فروش یا مبادله آن راحت تر می‌شود. در بازاری که نقدینگی بالایی دارد، تقاضا برای خرید دارایی ها فراوان و همچنین عرضه دارایی، توسط فروشندگان زیاد است.

زمانی که حجم تراکنش ها در یک بازار بالا باشد، پایین ترین قیمت پیشنهادی خرید و بالاترین قیمت پیشنهادی فروش در محدوده ای کوچک و نزدیک به هم خواهد بود. در نتیجه؛ در بازاری که نقدینگی آن بالا است، شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش (تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش) بسیار کوچک خواهد بود.

در مقابل بازار با نقدینگی بالا، مارکت با نقدینگی پایین وجود دارد؛ در این بازار، برای فروش اجناس یا دارایی خود با قیمت منطقی و به صورت فوری، به مشکل برخواهید خورد و مجبور به کاهش دادن رقم مدنظرتان و فروش زیر قیمت بازار می‌شوید. شکاف قیمت در این بازار به نسبت شرایط قبل، بسیار زیاد است.

کارمزد معاملات برای میکر و تیکرها

صرافی ارز دیجیتال، در قبال خدمتی که به کاربران می‌کند، درصدی از مقدار تراکنش را به عنوان کارمزد برای خود نگه می‌دارد. نحوه محاسبه کارمزد در صرافی بازارساز (Market Maker) چیست؟ ها، مطلب بسیار مهمی است که دانستن آن می‌تواند به شما در انتخاب صرافی کمک کند. آنچه برای ما در اینجا اهمیت دارد، تفاوت اعمال کارمزد بین میکر و تیکر در صرافی ارز دیجیتال است.

در صرافی ها معمولا کارمزد کمتری از میکرها دریافت می‌شود، زیرا آن ها با ثبت سفارش محدود، به تامین نقدینگی صرافی کمک می‌کنند. قطعا یکی از مهم ترین معیارها برای انتخاب صرافی، میزان نقدینگی آن مجموعه است؛ بالا بودن نقدینگی برای صرافی ها بسیار مهم است و به همین دلیل، معمولا میکرها که عامل اصلی افزایش لیکوئیدیتی هستند، از تخفیف بیشتری بهره مند می‌شوند. در جدول پایین، نمونه‌ای از تفاوت کارمزد تیکر و میکر در معاملات اسپات صرافی اوکی اکس خارجی را مشاهده می‌کنید.

بازارساز (Market Maker) چیست؟

level	حداکثر میزان کوین OKB در کیف پول صرافی	دارایی یا مجموع حجم معاملات ماهانه (دلار)	کارمزد میکر	کارمزد تیکر
Lv 1	< 500	< 100,000 / < 10,000,000	۰.۰۸۰%	۰.۱۰۰%
Lv 2	≥ ۵۰۰	< 100,000 / < 10,000,000	۰.۰۷۵%	۰.۰۹۵%
Lv 3	≥ ۱,۰۰۰	< 100,000 / < 10,000,000	۰.۰۷۰%	۰.۰۹۰%
Lv 4	≥ ۱,۵۰۰	< 100,000 / < 10,000,000	۰.۰۶۵%	۰.۰۸۵%
Lv 5	≥ ۲,۰۰۰	< 100,000 / < 10,000,000	۰.۰۶۰%	۰.۰۸۰%

معمولا در صرافی های مطرح و شناخته شده بین المللی، برای برخورداری از تخفیفات مربوط به میکر و تیکر بودن، باید از سطح کاربری (User Level) نسبتا خوبی برخوردار باشید. برای مثال در صرافی بایننس، کاربرانی که سطح کاربری آن ها در ساده ترین حالت ممکن (VIP0) باشد،‌ از تخفیف میکر و تیکر بودن بهره مند نمی‌شوند.

جمع بندی

زمانی که دو معامله گر در بازار ارزهای دیجیتال با هم معامله می‌کنند، یکی از آن ها در نقش بازار ساز (Maker) و دیگری در نقش بازار پذیر (Taker) فعالیت میکند. از مهم ترین تفاوت هایی که میکر و تیکر با هم دارند، تفاوت کارمزد اعمالی از سوی صرافی برای آن ها است. به صورت خلاصه می‌شود گفت که میکر کسی است که یک سفارش خرید یا فروش را با قید کردن شرط یا شروط خاص ثبت می‌کند و تیکر کسی است که شرط های سفارش میکر را با معیارهای خود مناسب دیده و معامله را می‌پذیرد.

سوالات متداول

تیکر و میکر چیست؟

میکر به کاربری گفته می شود که سفارش خود را در صرافی ثبت می‌کند تا در صورت پیدا شدن کاربری دیگر که با شرایط تعیین شده موافق است‌ (تیکر)، معامله برقرار شود.

کارمزد تیکر و میکر در صرافی ها چگونه است؟

در صرافی های مختلف نحوه محاسبه کارمزد متفاوت است؛ اما معمولا مقدار فی میکر، کمتر از میزان کارمزد تیکر برآورد می‌شود.

بازارساز خودکار (AMM) در ارزهای دیجیتال چیست و چگونه کار می‌کند؟

روش کاری بازارسازهای خودکار پیچیده‌تر از حد تصور به‌نظر می‌رسد. در این مقاله، توضیح می‌دهیم که بازارساز خودکار (AMM) چیست و چگونه کار می‌کند.

آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) چگونه پردازش و قیمت‌ها در این پلتفرم‌ها چگونه محاسبه می‌شود؟ صرافی‌های غیرمتمرکز برخلاف صرافی‌های سنتی، از بازارساز خودکار (AMM) برای فعال‌کردن سیستم معاملاتی سیال به‌منظور ارائه‌ی استقلال و نقدینگی و اتوماسیون بهره می‌برد. برای درک بهتر مفهوم بازارساز خودکار و چگونگی عملکرد این سیستم‌ها در مبادلات غیرمتمرکز با زومیت همراه باشید.

بازارسازی چیست؟

پیش از اینکه به‌ نکات فنی مرتبط با بازارسازهای خودکار بپردازیم، درک روش ایجاد بازار در چشم‌انداز مالی اهمیت زیادی دارد. همان‌طور‌که در کوین مارکت‌کپ توضیح داده شد، بازارسازی همان‌طور‌که از نامش پیدا است، به فرایندی اشاره می‌کند که در تعیین قیمت دارایی‌ها و به‌طور هم‌زمان تأمین نقدینگی در بازار نقش دارد. به‌بیان‌دیگر، بازارساز نقدینگی موردنیاز دارایی مالی را ایجاد می‌کند.

این سیستم‌ها همچنین باید روشی برای پاسخ‌گویی به درخواست‌هایی خریدوفروش معامله‌گرها پیدا کنند که این مورد به‌نوبه‌ی خود در تعیین قیمت‌گذاری دارایی موردنظر نقش دارد. به‌عنوان مثال، یک صرافی بیت کوین از یک دفتر سفارش و یک سیستم تطبیق سفارش برای آسان‌ترکردن فرایند معاملات این ارز دیجیتال بهره می‌برد. در این نوع صرافی‌های سنتی، قیمت‌هایی که معامله‌گرها مایل به خرید‌و‌فروش بیت کوین هستند، در دفتر سفارش ثبت و نمایش داده می‌شود.

بازارسازی همان‌طورکه از نامش پیدا است، به فرایندی اشاره می‌کند که در تعیین قیمت دارایی‌ها و به‌طور هم‌زمان تأمین نقدینگی در بازار نقش دارد

از سوی دیگر، سیستم تطبیق سفارش سفارش‌های خریدوفروش را مطابقت و تسویه‌حساب آن‌ها را انجام می‌دهد. در هر زمان معین، جدیدترین قیمتی که بیت کوین با آن خریده شده است، به‌طور خودکار به‌عنوان قیمت بازار این دارایی دیجیتال نشان داده می‌شود. در برخی از مواقع که در طرف مقابل نقدینگی کافی برای انجام معامله وجود ندارد، گفته می‌شود که بازار مستعد لغزش است. لغزش زمانی رخ می‌دهد که پردازش حجم بالای سفارش قیمت یک دارایی را افزایش یا کاهش می‌‌دهد.

برخی از صرافی‌های ارزهای دیجیتال برای کم‌کردن رخ‌دادن این شرایط، از خدمات معامله‌گران حرفه‌ای در قالب کارگزاران و بانک‌ها و سایر سرمایه‌گذاران نهادی برای تأمین نقدینگی مستمر بهره می‌برند. این ارائه‌دهندگان نقدینگی با ارائه‌ی سفارش‌های پیشنهادی که مطابق با سفارش‌های معامله‌گران باشد، این اطمینان را ایجاد می‌کنند که همیشه طرف مقابلی برای معامله با آن‌ها وجود خواهد داشت. فرایندی که در تأمین نقدینگی وجود دارد، همان چیزی است که ما آن را «بازارسازی» می‌نامیم. همچنین، نهادهایی که در این زمینه نقدینگی لازم را ارائه می‌دهند، «بازارسازان» نامیده می‌شوند.

اکنون که دریافتید بازارسازی چیست، درک عملکرد بازارساز خودکار آسان‌تر است.

بازارساز خودکار چیست؟

با‌‌‌توجه‌‌به توضیحات بالا، واضح است که بازارسازان بازار ارزهای دیجیتال با ارائه‌ی سطح مناسبی از نقدینگی به‌منظور کاهش نوسانات قیمت به‌طور شبانه‌روزی تلاش می‌کنند؛ اما درصورتی‌که روشی برای دموکراتیزه‌کردن این فرایند وجود داشت، به‌گونه‌ای که فردی عادی بتواند به‌عنوان بازارساز عمل کند، چه؟ اینجا است که بازارسازان خودکار وارد میدان می‌شوند.

برخلاف صرافی‌های متمرکز در پروتکل‌های معاملاتی غیرمتمرکز، دفترچه‌های سفارش و سیستم‌های تطبیق سفارش و نهادهای مالی که به‌عنوان بازارساز بازارساز (Market Maker) چیست؟ فعالیت می‌کنند، حذف شده‌اند. ازجمله‌ی این نوع صرافی‌های غیرمتمرکز می‌توان به Curve، سوشی، یونی سواپ و بالانسر اشاره کرد. هدف از نوع صرافی‌ها حذف ورودی اشخاص‌ ثالث است تا کاربران بتوانند معاملات را به‌طور مستقیم ازطریق کیف پول شخصی خود انجام دهند؛ از‌این‌رو، اکثر فرایندها در این پلتفرم‌ها براساس قراردادهای هوشمند اجرا و کنترل می‌شود.

برخلاف صرافی‌های متمرکز در پروتکل‌های معاملاتی غیرمتمرکز، دفترچه‌های سفارش و سیستم‌های تطبیق سفارش و نهادهای مالی که به‌عنوان بازارساز فعالیت می‌کنند، حذف شده‌اند

به‌عبارت‌دیگر، بازارساز خودکار به معامله‌گران اجازه می‌دهد از قراردادهای هوشمند برنامه‌ریزی‌شده برای فعال‌کردن نقدینگی و کشف قیمت‌ها تعامل داشته باشند. در‌حالی‌که این مورد مفهوم AMM را بیان می‌کند، توضیحی درمورد فرایندها و سیستم‌های زیربنایی آن ارائه نمی‌دهد.

روش کارکرد بازارسازهای خودکار

پیش از هرچیز باید در نظر داشته باشید که بازارسازهای خودکار از فرمول‌های ریاضی از‌پیش‌تعیین‌شده برای کشف و حفظ قیمت ارزهای دیجیتال جفت‌شده بهره می‌برند. همچنین، توجه کنید که بازارساز خودکار به هرکسی اجازه می‌دهد نقدینگی موردنیاز برای دارایی‌های جفت‌شده را فراهم کند؛ ولی این پروتکل‌ به هرکسی اجازه می‌دهد تا ارائه‌دهنده‌ی نقدینگی (LP) باشد.

برای توضیح بیشتر این موضوع، اجازه دهید یونی سواپ را به‌عنوان مطالعه‌ی موردی در نظر بگیریم. این پروتکل از معادله‌ی محبوب X*Y=K استفاده می‌کند. در این معادله، X نشان‌دهنده‌ی مقدار دارایی A و Y نشان‌دهنده‌ی مقدار دارایی B و K نیز یک مقدار ثابت است. از‌این‌رو، صرف‌نظر از تغییرات در ارز دارایی‌های A و ‌B، نتیجه‌ی آن‌ها همیشه برابر با یک مقدارِ ثابت باشد.

توجه داشته باشید معادله‌ای که به‌ آن اشاره شد، فقط یکی از فرمول‌های موجود برای برقراری تعادل در AMM است. پلتفرم بالانسر از فرمول پیچیده‌تری استفاده می‌کند که به این پروتکل اجازه می‌دهد حداکثر تا هشت توکن را در یک استخر جمع کند.

همان‌طور‌که درمورد یونی سواپ و بالانسر دیدیم، اگرچه روش‌های مختلفی برای بازارساز خودکار وجود دارد، این واقعیت باقی می‌ماند که پلتفرم‌های مورداشاره برای عملکرد صحیح و ازبین‌بردن احتمال لغزش‌ها، به نقدینگی نیاز دارند. بدین‌ترتیب، این پروتکل‌ها برای ایجاد انگیزه در ارائه‌دهندگان نقدینگی بخشی از کمیسیون تولید‌شده‌ی استخرهای نقدینگی و توکن‌های حاکمیتی را به آن‌ها ارائه می‌دهند. به‌بیان‌دیگر، زمانی که سرمایه‌ای را برای اجرای استخرهای نقدینگی فراهم کنید، بخشی از کارمرد تراکنش‌ها به شما تعلق خواهد گرفت.

این پروتکل‌ها برای ایجاد انگیزه در ارائه‌دهندگان نقدینگی، بخشی از کمیسیون تولید‌شده‌ی استخرهای نقدینگی و توکن‌های حاکمیتی را به آن‌ها ارائه می‌دهند

هنگامی‌ که سرمایه‌ی خود را به‌اشتراک گذاشتید، توکن‌های ارائه‌دهنده‌ی نقدینگی را دریافت خواهید کرد که نشان‌دهنده‌ی سهم شما از نقدینگی سپرده‌گذاری‌شده در یک استخر است. این توکن‌ها همچنین باعث خواهد شد که شرایط لازم برای دریافت کارمزد تراکنش‌ها را به‌عنوان درآمد غیرفعال به‌دست بیاورید. می‌توان بازارساز (Market Maker) چیست؟ این توکن‌ها را در پروتکل‌های دیگری که از آن‌ها پشتیبانی می‌کنند، سپرده‌گذاری کرد تا بدین‌ترتیب، سطح درآمد افزایش یابد. برای برداشت نقدینگی خود از استخر، باید توکن‌های سپرده‌گذاری خود را تحویل دهید.

نکته‌ی دیگری که باید درمورد بازارساز خودکار بدانید، آن است که این سیستم‌ها برای آربیتراژورها نیز ایدئال به‌نظر می‌رسند. اگر با این اصطلاح آشنایی ندارید، باید اشاره کنیم آربیتراژورها از ناکارآمدی در بازارهای مالی سود به‌دست می‌آورند. به‌بیان‌دیگر، آربیتراژورها دارایی دیجیتال را با قیمت پایین‌تر از صرافی می‌خرند و فورا آن را در پلتفرم دیگری با نرخ بالاتر می‌فروشند. در‌واقع آربیتراژورها از تفاوت قیمتی ارزهای دیجیتال در صرافی‌های مختلف سود می‌برند. هر زمان که بین قیمت توکن‌های ادغام‌شده و نرخ مبادله‌ی بازارهای خارجی اختلاف وجود داشته باشد، آربیتراژورها می‌توانند تا زمانی که ناکارآمدی بازار برطرف نشده است، این نوع توکن‌ها را بخرند یا بفروشند.

از‌دست‌دادن دائمی

اگرچه بازارسازهای خودکار بازده درخورتوجهی برای ارائه‌دهندگان نقدینگی ایجاد می‌کنند، خطرهایی هم در این راه وجود دارد. شایع‌ترین خطر در این فرایند، خطر از‌دست‌دادن دائمی است. این پدیده زمانی به‌وجود می‌آید که نسبت قیمت دارایی‌ها در استخر نقدینگی تغییر کند. ارائه‌دهندگان نقدینگی که وجوهی را در استخرهای آسیب‌دیده سپرده‌گذاری کرده‌اند، به‌طور خودکار محتمل زیان دائمی خواهند شد. هرچه تغییر در نسبت قیمت بیشتر باشد، میزان زیاد واردشده به ارائه‌دهنده‌ی نقدینگی بیشتر خواهد بود.

با‌این‌حال، این ضرر به‌دلیلی ناپایدار نامیده می‌شود. زمانی که استخر در حال تغییر نسبت قیمت است، تا وقتی توکن‌های سپرده‌گذاری‌شده را برداشت نکنید، همچنان می‌توان ضرر ناشی از آن را کاهش داد. زیان زمانی از بین خواهد رفت که قیمت توکن‌ها به سطحی برسد که در ابتدای زمان سپرده‌گذاری در آن سطح بوده است. افرادی که وجوه خود را قبل از بازگشت قیمت‌ برداشت کنند، متحمل ضرر دائمی خواهند شد؛ البته این امکان وجود دارد که درآمدهای دریافتی ازطریق کارمزد تراکنش‌ها این خسارات را پوشش دهد.

نتیجه

در چند سال اخیر، ثابت شده است که بازارسازهای خودکار سیستم‌های نوآورانه‌ای را برای فعال‌کردن مبادلات غیرمتمرکز ارائه می‌کنند. در این زمان، شاهد ظهور تعداد زیادی از صرافی‌های غیرمتمرکز بوده‌ایم که هیجان بالا و مدوام امور مالی غیرمتمرکز را هدایت کرده‌اند؛ البته این بدان‌معنا نیست که رویکرد صرافی‌های غیرمتمرکز کاملا بی‌نقص است. حال باید دید با وجود پیشرفت‌های اخیر در این حوزه، آینده‌ی پلتفرم‌های غیرمتمرکز چگونه رقم خواهد خورد.

نظر شما درمورد بازارسازهای خودکار در ارزهای دیجیتال چیست؟ اگر تجربه‌ی استفاده از این نوع پلتفرم‌ها را دارید، لطفا آن را با زومیت و سایر کاربران به‌اشتراک بگذارید.

بازارساز خودکار (AMM) چیست؟

سیستم مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) اخیراً شاهد سرازیر شدن خیل عظیمی از مشتریان علاقه‌مند به اتریوم و دیگر پلتفرم‌های قرارداد هوشمند مانند زنجیره هوشمند بایننس بوده است. کشت سود یا همان ییلد فارمینگ (Yield Farming) به یکی از روش‌های محبوب توزیع توکن مبدل شده و بیت کوین‌های توکنیزه‌شده در شبکه اتریوم در حال گسترش‌اند. همچنین حجم وام‌های فلش (Flash loan) نیز رو به افزایش است. در همین حال، پروتکل‌های بازارساز خودکار (Automated Market Maker) مانند یونی سواپ (Uniswap) به طور منظم با حجم رقابتی معاملات، نقدینگی بالا و افزایش تعداد کاربران روبه‌رو هستند. از جهاتی می‌توان بازار ساز خودکار (AMM) را مشابه رباتی دانست که همواره در تلاش است قیمتی را بین دو دارایی تعیین کند. برخی از بازارسازها مانند یونی سواپ از فرمولی ساده استفاده می‌کنند، در حالی‌ که برخی دیگر مانند کرو، بالانسر و … فرمول‌های پیچیده‌تری را به کار می‌برند.

AMMها به دلیل سادگی و سهولت کاربری خود جایگاه ویژه‌ای را در فضای دیفای به خود اختصاص داده‌اند. تمرکززدایی از فرآیند بازارسازی، جزئی لاینفک از چشم‌انداز بازار کریپتوکارنسی به شمار می‌رود.

اما این صرافی‌ها چگونه کار می‌کنند؟ علت سرعت و سهولت بالای شکل‌گیری یک بازار برای جدیدترین توکن‌هایی مانند سوشی سواپ چیست؟ آیا واقعاً بازارسازهای خودکار قادر به رقابت با صرافی‌های سنتی مبتنی بر دفتر ثبت سفارش‌ خواهند بود؟ در این مقاله می‌خواهیم همین موضوع را مورد کاوش قرار دهیم.

بازارساز خودکار یا AMM چیست؟

بازارساز خودکار (AMM) نوعی پروتکل صرافی غیر متمرکز (DEX) است که برای قیمت‌گذاری بر دارایی‌ها از یک فرمول ریاضی بهره می‌جوید. برخلاف صرافی‌های سنتی که از دفاتر ثبت سفارش استفاده می‌کنند، در AMM قیمت دارایی‌ها بر مبنای یک الگوریتم قیمت تعیین می‌گردد.

این فرمول می‌تواند برای هر پروتکل متفاوت باشد. برای مثال، یونی سواپ از فرمول x*y=k استفاده می‌کند که در آن x مقدار یک توکن در استخر نقدینگی و y مقدار توکنی دیگر است. در این فرمول، k یک ثابت غیرقابل‌تغییر در نظر گرفته می‌شود؛ به این معنا که نقدینگی کل استخر بایستی همواره یکسان باقی بماند. دیگر بازارساز های خودکار بر مبنای کاربردهای به‌خصوص مدنظر خود، فرمول‌های متفاوتی را به کار می‌برند. با این‌ حال، نقطه مشترک تمامی آنها این است که قیمت‌ها را بر مبنای الگوریتم تعیین بازارساز (Market Maker) چیست؟ می‌کنند. اگر به نظرتان این سیستم کمی پیچیده به نظر می‌رسد، نگران نباشید. با نزدیک شدن به انتهای این مقاله همه چیز برایتان روشن خواهد شد.

بازارسازهای سنتی معمولاً با شرکت‌هایی با منابع عظیم و استراتژی‌های پیچیده کار می‌کنند.

با استفاده از بازارسازها می‌توانید از قیمتی مناسب بهره‌مند شوید و اختلاف قیمت خرید و فروش را در یک صرافی مبتنی بر دفتر ثبت سفارش‌ مانند بایننس به حداقل برسانید.

بازارساز های خودکار این فرآیند را به‌ صورت غیرمتمرکز انجام خواهند داد. به‌ این‌ ترتیب عملاً هر فردی می‌تواند بازار خود را روی یک بلاکچین به‌خصوص ایجاد کند. اما برای اینکه بدانید این کار دقیقاً به چه صورت قابل‌اجرا است، بهتر است به خواندن ادامه این مطلب ادامه دهید.

بازار ساز خودکار چگونه کار می‌کند؟

یک بازار ساز خودکار (Automated Market Maker) از نظر برخورداری از جفت ارزهای مبادلاتی (مانند جفت اتریوم/دای یا ETH/DAI) مشابه صرافی‌های مبتنی بر دفاتر ثبت سفارش عمل می‌کند. با این‌ حال، با استفاده از AMM دیگر برای انجام معامله خود نیازی به معامله‌گر دیگری در سمت مقابل نخواهید داشت. در عوض در اینجا، شما با یک قرارداد هوشمند سروکار دارید که بازار را به‌ اصطلاح برای شما «می‌سازد».

در یک صرافی غیر متمرکز مانند صرافی غیر متمرکز بایننس، معاملات به طور مستقیم میان کیف پول‌های کاربران انجام می‌گیرد. برای مثال، اگر بخواهید در این صرافی توکن‌های بایننس (BNB) خود را به‌ ازای دلار بایننس (BUSD) به فروش برسانید، فرد دیگری در سمت دیگر معامله توکن‌های BNB شما را با دلار بایننس خود خریداری می‌کند. به‌ این‌ ترتیب می‌توان این تراکنش را یک تراکنش همتا به همتا (peer-to-peer) یا P2P دانست.

این در حالی است که می‌توانید به بازار ساز های خودکار به چشم یک همتا به قرارداد (peer-to-contract) یا P2C نگاه کنید. دیگر نیازی به‌ طرف مقابل به آن معنی سنتی آن نیست و معاملات بین کاربران و قراردادها صورت می‌گیرد. با توجه‌ به اینکه دفتر ثبت سفارشی در این حالت وجود ندارد، انواع سفارش نیز برای AMM مطرح نخواهد بود. در عوض، قیمتی که می‌خواهید برای خرید یا فروش دارایی خود به ثبت برسانید، توسط یک فرمول تعیین می‌گردد. اگرچه لازم به ذکر است که طراحی‌های AMM در آینده در صدد رفع این محدودیت برآمده‌اند.

بدین ترتیب هیچ نیازی به‌ طرف مقابل در انجام معاملات نخواهد بود. با این‌ حال، طبیعتاً باید فردی مسئول ایجاد بازار گردد. در واقع نقدینگی این قرارداد هوشمند همچنان نیازمند کاربرانی است که نقش تأمین‌کننده نقدینگی (LP) را بر عهده می‌گیرند؛ بنابراین نه‌تنها می‌توانید با استفاده از یک بازارساز خودکار، معاملات خود را به شکل عاری از اعتماد (Trustless) به انجام برسانید، بلکه همچنین می‌توانید به‌ عنوان یک تأمین‌کننده نقدینگی نیز با AMM کار کنید. در واقع این امر به هر فردی این امکان را می‌دهد که بازار دلخواه خود را در یک صرافی به وجود آورد و با تأمین نقدینگی کارمزد دریافت نماید.

استخر نقدینگی چیست؟

استخر نقدینگی در بر دارنده دارایی‌هایی است که توسط AMM مورد استفاده قرار می‌گیرند. تأمین‌کنندگان نقدینگی (LPها) وجوه خود را به استخرهای نقدینگی اضافه می‌کنند. برای درک بهتر استخر نقدینگی می‌توانید تصور کنید که یک پشته پول یکجا جمع شده و معامله‌گران می‌توانند این وجوه را با یکدیگر مبادله کنند. تأمین‌کنندگان نقدینگی در ازای فراهم‌ آوردن نقدینگی برای پروتکل، کارمزدهایی را از محل معاملات صورت‌گرفته در استخر دریافت می‌دارند. در خصوص یونی سواپ، LPها میزانی برابر از هر دو توکن (برای مثال ۵۰ درصد توکن اتریوم و ۵۰ درصد رمزارز دای) را در استخر اتریوم/دای (ETH/DAI) سپرده‌گذاری می‌کنند.

پس بنا بر آنچه که گفتیم، آیا هر کسی می‌تواند به یک بازارساز تبدیل شود؟ بدون شک! اضافه‌کردن وجوه به استخر نقدینگی کاری بسیار آسان است و پاداش‌های آن توسط پروتکل تعیین می‌گردد. برای مثال یونی سواپ v2 از معامله‌گران خود ۳/۰ درصد کارمزد دریافت می‌کند که مستقیماً به حساب تأمین‌کنندگان نقدینگی واریز می‌شود. در حقیقت تأمین‌کنندگان نقدینگی ۵۰ درصد از کارمزد معاملات منشأ گرفته از استخر را به‌ عنوان بازده کل دریافت می‌کنند. میزان بازده در خصوص یک LP منفرد، تابعی از کسر دارایی‌های در اختیار LP در استخر خواهد بود. پلتفرم‌ها یا فورک‌های دیگر ممکن است به‌ منظور جلب LPهای بیشتر به استخر خود، مقدار هزینه‌های دریافتی خود را پایین‌تر بیاورند.

منافع به‌دست‌آمده از محل کارمزد معاملات روزانه برای تأمین‌کنندگان نقدینگی اندازه‌گیری می‌شود و قبل از ساعت ۴:۰۰ (به‌وقت UTC) به حساب کاربری بازارسازی این افراد منتقل می‌گردد. هنگامی که یک تأمین‌کننده نقدینگی، سهم خود را از استخر بیرون می‌آورد، منافع تجمعی وی نیز به طور ناگهانی برداشت می‌شود.

چرا جذب نقدینگی اهمیت دارد؟

بر طبق آنچه در مورد نحوه کارکرد بازار ساز های خودکار گفتیم، هر چه نقدینگی بیشتری در استخر وجود داشته باشد، سفارش‌ها اسلیپیج (لغزش) کمتری را به دنبال خواهند داشت. این امر به نوبه خود می‌تواند حجم معاملاتی بیشتری را به‌ سوی پلتفرم جذب نماید و الی آخر.

مشکل اسلیپیج یا لغزش در طراحی‌های مختلف AMM به صورت‌های متفاوت ظاهر خواهد شد؛ اما بدون شک این موضوعی است که باید حتماً مدنظر قرار گیرد. به‌ خاطر داشته باشید که قیمت‌گذاری بر مبنای الگوریتم صورت می‌گیرد. به زبان ساده، قیمت بر مبنای میزان تغییر نسبت توکن‌های موجود در استخر نقدینگی به دنبال یک معامله تعیین می‌گردد؛ بنابراین، اگر میزان تغییرات این نسبت اختلاف زیادی را نشان دهد، شاهد میزان بالایی از لغزش خواهیم بود.

برای فهم بهتر این موضوع تصور کنید که می‌خواهید تمامی توکن‌های اتریوم را از استخر ETH/DAI در یونی سواپ خریداری کنید. حقیقت این است که شما اجازه چنین کاری را نخواهید داشت! در واقع شما برای هر اتر اضافی بایستی به طور تصاعدی مبالغ بالاتری را بپردازید. اما هیچ‌ گاه قادر به خرید تمامی توکن‌های اتر از استخر نخواهید بود. اما چرا؟ علت آن فرمول x*y=k است. اگر هر یک از مقادیر x یا y برابر با صفر باشند، به این معنا که دیگر توکن ETH یا DAI در استخر وجود نداشته باشد، معادله معنای خود را از دست خواهد داد.

اما این تمام ماجرای بازارساز های خودکار و استخرهای نقدینگی نیست. در واقع شما هنگام تأمین نقدینگی برای AMMها باید ملاحظه دیگری را نیز در نظر بگیرید و آن هم مواجهه با ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) است.

ضرر ناپایدار چیست؟

ضرر ناپایدار هنگامی رخ می‌دهد که نسبت قیمت توکن‌های سپرده پس از سپرده‌گذاری آنها در استخر، دستخوش تغییر قرار می‌گیرد. هر چه میزان این تغییر بیشتر باشد، ضرر ناپایدار نیز بزرگ‌تر خواهد بود. به همین دلیل است که بازار ساز های خودکار بهترین عملکرد خود را با جفت توکن‌هایی که ارزش مشابه دارند، مانند استیبل کوین‌ها یا توکن‌های رپد (Wrapped)، نشان می‌دهند. در صورتی‌ که نسبت قیمت جفت ارزها در محدوده نسبتاً باریکی حفظ گردد، ضرر ناپایدار نیز قابل‌ چشم‌پوشی خواهد بود.

از سوی دیگر، در مواردی که این نسبت مرتباً در حال تغییر است، برای تأمین‌کنندگان نقدینگی بهتر آن خواهد بود که به‌ جای افزودن وجوه خود به استخر، این توکن‌ها را در اختیار خود نگاه دارند. با وجود این، استخرهای یونی سواپ مانند ETH/DAI که تا حدی مستعد ضرر ناپایدار هستند نیز به لطف کارمزدهای معاملاتی که به آنان تعلق می‌گیرد، سودآور تلقی می‌گردند.

با این اوصاف، عبارت «ضرر ناپایدار» بهترین انتخاب برای نام‌گذاری این پدیده نخواهد بود. «ناپایدار» این مفهوم را می‌رساند که در صورت بازگشت دارایی‌ها به قیمت زمان سپرده‌گذاری آنها، می‌توان میزان ضرر را تقلیل داد. این در حالی است که اگر وجوه خود را در نسبت قیمت متفاوتی در مقایسه با زمان سپرده‌گذاری برداشت کنید، متحمل ضررهای بسیار دائمی‌تری خواهید شد. در برخی موارد، کارمزد معاملات از میزان این ضررها می‌کاهد. اما در هر حال لازم است که خطرات این امر را مدنظر داشته باشید.

بنابراین ضروری است که هنگام سپرده‌گذاری وجوه خود در بازارسازهای خودکار دقت کافی به خرج دهید و از آگاهی نسبت به مصادیق ضرر ناپایدار اطمینان حاصل کنید.

چه بازارهایی از AMM پشتیبانی می‌کنند؟

به آن دسته از بازارهایی که از پروتکل بازارسازی خودکار پشتیبانی می‌کنند، بازار AMM گفته می‌شود. بازارهای AMM در مقایسه با بازارهای معمولی، سیستم مستقلی را به‌ منظور پرداخت کارمزد پیاده می‌کنند. در بازارهای AMM هر جفت معاملاتی یک استخر دارایی مخصوص به خود را دارد که در آن افزایش و کاهش ارز و نیز قوانین معامله موضوعیت می‌یابد. در قانون معامله قید شده است که مقدار کمّی دو توکن باید همواره ثابت باقی بماند؛ بنابراین، هنگامی که مقدار کمّی توکن A کاهش می‌یابد، بر طبق قانون «A * B = مقدار ثابت»، مقدار کمّی توکن B بایستی افزایش پیدا کند.

در حال حاضر روزبه‌روز بر تعداد بازارهای با قابلیت پشتیبانی از AMM افزوده می‌شود و بنابراین برای آگاهی از جدیدترین گزینه‌های قابل‌دسترس، نقدینگی کل و روند هفت‌روزه این بازارها، بایستی به وب‌سایت صرافی‌های مدنظر خود مراجعه کنید. کاربرانی که عضویت بازارهای AMM مرتبط با جفت ارزهای CET/USDT ،CET/BTC ،CET/BCH ،CET/ETH ،CET/USDC را در اختیار دارند، می‌توانند در ۱۰۰ درصد کارمزد معاملات صورت‌گرفته در استخر نقدینگی شریک شوند. در خصوص سایر بازارهای AMM، کسر شراکت برابر با 50 درصد خواهد بود.

سخن پایانی

بازارساز های خودکار (Automated Market Maker) یکی از عناصر اصلی در فضای سیستم مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) به شمار می‌آیند. به کمک بازار ساز خودکار عملاً هر فردی می‌تواند به نحوی یکپارچه و با بهره‌وری بالا اقدام به ایجاد بازارهای مالی رمزارز نماید. اگرچه این پروتکل‌ها در مقایسه با صرافی‌های مبتنی بر دفتر ثبت سفارش محدودیت‌هایی دارند، اما نوآوری کلی آنها در بازار رمزارزها قابل‌ستایش است.

بازارساز های خودکار هنوز در ابتدای مسیر خود قرار دارند. AMMهایی که ما امروزه می‌شناسیم و از آنها استفاده می‌کنیم، مانند یونی سواپ، کرو (Curve) و پنکیک سواپ (PancakeSwap) از نظر طراحی بسیار زیبا هستند؛ ولی از جنبه امکانات تا حد زیادی محدودیت دارند. احتمال آن می‌رود که در آینده، عرصه بازارسازهای خودکار شاهد طراحی‌های نوآورانه بیشتری نیز باشد. این امر به کاهش کارمزدها، اجتناب از اصطکاک و نهایتاً نقدینگی مطلوب‌تر برای تمامی کاربران دیفای خواهد انجامید.

اگر همچنان در مورد سیستم تأمین مالی دیفای و بازار ساز های خودکار سؤال دارید، حتماً سؤالات خود را با ما در میان بگذارید.

میکر (Maker) و تیکر (Taker) در بازار چه کسانی هستند؟

میکر کسی است که یک سفارش خرید یا فروش را ایجاد می‌کند و از این طریق زمینه‌ را برای انجام یک معامله فراهم می‌آورد. تیکر نیز کسی است که آن سفارش را با معیارهای موردنظر خود مناسب دیده و آن را می‌پذیرد تا معامله انجام شود.

میکر (Maker) و تیکر (Taker) در بازار چه کسانی هستند؟

عبارات «بازارساز» و «بازارپذیر» یا همان «میکر» و «تیکر» برای هر کسی که از صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده کرده باشد، آشناست. همان‌طور که می‌بینید، واژه «بازار» در هر دوی این عبارات مشترک است. ارزهای دیجیتال هم مانند هر دارایی دیگری نیازمند محیطی برای خریدوفروش هستند.

به‌بیان دیگر، برای انجام معاملات ارزهای دیجیتال، به یک بازار اختصاصی احتیاج داریم که در حال حاضر، صرافی‌های ارز دیجیتال این بازار را در اختیار ما قرار می‌دهند. امروزه صرافی‌های ارز دیجیتال انواع متنوعی دارند و خود به دو نوع متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم می‌شوند.

نحوه انجام معاملات و تکمیل سفارش‌ها در این صرافی‌ها با یکدیگر متفاوت است. انواع جدیدتر و غیرمتمرکز صرافی‌های ارز دیجیتال، برای انجام معاملات از یک نوآوری به نام «بازارساز خودکار» استفاده می‌کنند.

نوآوری صرافی‌های غیرمتمرکز در دنیای ارزهای دیجیتال به‌شدت ارزشمند است؛ اما حقیقت این است که با وجود افزایش محبوبیت صرافی‌های غیرمتمرکز، هنوز هم بیشترین تعداد کاربران در صرافی‌های متمرکز فعالیت دارند چون امکانات و فرصت‌هایی که این صرافی‌ها ارائه می‌کنند، بسیار متنوع است و کارکردن با آنها، هنوز هم برای اغلب کاربران ساده‌تر است.

صرافی‌های متمرکز بر پایه مکانیزمی به نام «دفتر سفارشات (Order Book)» کار می‌کنند. نحوه کار این صرافی‌ها به این شکل است که ابتدا کاربران سفارش‌های خرید و فروش خود را (با ذکر مقدار و مبلغ پیشنهادی) در دفتر سفارش‌ها ثبت می‌کنند. سپس موتور تطبیق خودکار صرافی، سفارش‌های خرید و فروش را بر اساس قیمت‌های پیشنهادی با یکدیگر تطبیق می‌دهد و از این طریق آنها را تکمیل می‌کند.

بنابراین در این صرافی‌ها، دو نوع کاربر وجود دارد: کاربری که سفارش خرید یا فروش را ثبت می‌کند و کاربری که این سفارش را برمی‌گزیند. دسته اول از کاربران را میکر (market maker) یا سفارش‌‌گذار می‌خوانند و دسته دوم، تیکر (market taker) یا سفارش‌‌‌بردار نامیده می‌شوند.

در حقیقت اگر در صرافی ارز دیجیتال سفارشی با قیمت متفاوت از بازار (سفارش Limit) ثبت کنید، به‌طوری که سفارش شما بلافاصله تکمیل نشود و به قسمت سفارش‌های در دست انجام برود، شما یک میکر هستید و در بیشتر صرافی‌ها از مزیت کارمزد برخوردار خواهید بود.

از طرف دیگر، اگر در صرافی سفارشی با قیمت بازار (سفارش Market) ثبت‌ کنید، به‌طوری که سفارش بلافاصله تکمیل شود و وارد دفتر معاملات نشود، شما یک تیکر هستید. صرافی‌ها در همه بازارها از جمله فارکس، اوراق بهادار یا ارزهای دیجیتال، جایی هستند که خریداران و فروشندگان به هم می‌رسند.

اگر این نقاط تلاقی وجود نداشته باشند، افراد برای انجام معاملات خود مجبور می‌شوند در شبکه‌های اجتماعی یا جایی شبیه آن تبلیغ کنند. مثلا اگر بخواهید بیت کوین خود را با اتریوم مبادله کنید، باید پیشنهاد خود را در بازارساز (Market Maker) چیست؟ شبکه‌های اجتماعی منتشر کنید و امیدوار باشید که شاید کسی پیدا شود و پیشنهاد شما را بپذیرد و حاضر به معامله شود.

صرافی‌های ارز دیجیتال این مشکل را برطرف کرده‌ و محیطی نسبتا امن را برای معاملات ارزهای دیجیتال فراهم کرده‌اند. با وجود صرافی‌های ارز دیجیتال دیگر نیازی نیست به‌دنبال طرف معامله بگردید و شخصی را پیدا کنید که مایل به خرید ارزهای دیجیتال شما یا فروش ارزهای دیجیتال خود باشد.

در صرافی‌های ارز دیجیتال، کاربران بسیاری را پیدا می‌کنید که به‌دنبال انجام معامله هستند و به‌ همین دلیل، معاملات شما در کمترین زمان ممکن و به‌راحتی انجام می‌شوند. اگر تاکنون از صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده کرده باشید، احتمالا بدون اطلاع خودتان در یکی از نقش‌های میکر (بازارساز) یا تیکر (بازارپذیر) قرار گرفته‌اید. حتی ممکن است در معاملات مختلف، هردوی این نقش‌ها را ایفا کرده باشید.

معامله‌گران گاهی در یک بازار هم به عنوان میکر و هم به عنوان تیکر عمل می‌کنند. میکرها و تیکرها عامل اصلی حیات بسیاری از پلت‌فرم‌های معاملاتی هستند و نبود یا کمبود آنهاست که صرافی‌های قدرتمند را از صرافی‌های ضعیف متمایز می‌کند. همان‌طور که اشاره کردیم، در این مقاله درباره مفهوم میکر و تیکر صحبت خواهیم کرد؛ اما پیش از آن، بهتر است یک ویژگی اساسی صرافی‌های ارز دیجیتال و دارایی‌های دیجیتال را بررسی کنیم که حتما نام آن را خیلی شنیده‌اید: نقدینگی.

به‌طور کلی میکر کسی است که یک سفارش خرید یا فروش را ایجاد می‌کند و از این طریق زمینه‌ را برای انجام یک معامله فراهم می‌آورد. تیکر نیز کسی است که آن سفارش را با معیارهای موردنظر خود مناسب دیده و آن را می‌پذیرد تا معامله انجام شود. معامله‌گرانی که در یک صرافی فعالیت می‌کنند، یکی از این نقش‌ها را برعهده دارند. البته گاهی ممکن است یک معامله‌گر هم بازارساز باشد و هم بازارپذیر.

نقدینگی چیست؟

قبل از اینکه بتوانیم در مورد میکر و تیکر به درستی صحبت کنیم، مهم است که در مورد نقدینگی صحبت کنیم. وقتی می‌شنوید شخصی می‌گوید یک دارایی نقدشونده است یا دارایی دیگر غیرقابل‌ نقد‌شدن است یا نقدشوندگی ندارد، او در مورد نحوه فروش آسان آن دارایی صحبت می‌کند.

یک اونس طلا یک دارایی بسیار نقدشونده است؛ زیرا می‌توان آن را در زمان کوتاهی به راحتی با پول نقد معامله کرد. ولی مجسمه‌ای به ارتفاع ده متر از مدیر عامل صرافی بایننس که بر گاوی سوار است، یک دارایی بسیار غیر نقدشونده است.

نقدشوندگی در بازار هم مشابه همین ایده است؛ البته با کمی‌ تفاوت. بازار نقد، بازارهایی است که می‌توانید دارایی‌هایتان را به راحتی با قیمت منصفانه خرید و فروش کنید. در این بازارها، تقاضای زیادی از طرف کسانی که می‌خواهند دارایی را بخرند و عرضه زیادی از طرف کسانی که می‌خواهند آن را بفروشند وجود دارد.

با توجه به میزان فعالیت، خریداران و فروشندگان در یک قیمت با هم توافق می‌کنند. کمترین سفارش فروش (یا قیمت درخواست) تقریباً برابر با بالاترین سفارش خرید (یا قیمت پیشنهادی) خواهد بود. در نتیجه، تفاوت بین بالاترین پیشنهاد فروش و کمترین درخواست خرید کم خواهد بود. این تفاوت، اسپرد پیشنهاد و درخواست نامیده می‌شود.

برعکس، بازاری که نقدشوندگی ندارد، هیچ یک از این ویژگی‌ها بازارساز (Market Maker) چیست؟ را نشان نمی‌دهد. اگر می‌خواهید دارایی را بفروشید، در فروش آن با قیمت مناسب مشکل خواهید داشت؛ زیرا تقاضای زیادی وجود ندارد. در نتیجه، بازارهای غیرنقدشونده اغلب دارای دامنه پیشنهادی بسیار بزرگ‌تری هستند.

میکر یا سفارش‌‌گذار کیست؟

صرافی‌ها معمولا قیمت یک دارایی را بر اساس آخرین سفارش‌های تکمیل‌شده در دفتر سفارش‌ها تعیین می‌کنند. دفتر سفارشات جایی است که همه پیشنهادهای خریدوفروش از سوی کاربران در آن ثبت می‌شود. یک سفارش در واقع دستورالعملی است که می‌تواند چیزی شبیه به این باشد: «۲ واحد بیت کوین را در قیمت ۴۵هزار دلار بفروش». این سفارش در دفتر سفارشات ثبت می‌شود و هر زمان که خریداری حاضر شد بیت کوین را به قیمت ۴۵ هزاردلار بخرد، سفارش انجام می‌شود.

بعد از این معامله، قیمت بیت کوین در آن صرافی ۴۵هزار دلار خواهد بود (تا زمانی که معامله بعدی با قیمت دیگری انجام شود) . مثالی که در بالا بیان شد، نمونه‌ای از یک «سفارش محدود است. سفارش‌های محدود، سفارش‌هایی هستند که شرایط خاصی برای تحقق آنها قید می‌شود.

به عنوان مثال، در زمان نگارش این مقاله قیمت بیت کوین کمی بیشتر از ۳۹هزار دلار است و وقتی شما سفارشی را برای فروش بیت کوین در قیمت ۴۵ هزاردلار ثبت می‌کنید، در واقع شرطی را قید کرده‌اید که هنوز برآورده نشده است. در مقابل این نوع از سفارش، «سفارش‌های بازار market order) )»وجود دارند که شرط خاصی برای آنها قید نمی‌شود و تقریبا بلافاصله پس از ثبت سفارش (با نخستین قیمت در دسترس) اجرا می‌شوند.

به عنوان مثال وقتی که شما برای خرید ۲ بیت کوین سفارش بازار ثبت می‌کنید، به صرافی اجازه می‌دهید تا از میان پایین‌ترین سفارش‌های محدود فروش، ۲ بیت کوین برایتان بخرد. میکرها کاربرانی هستند که «سفارش‌های محدود» را هم در حوزه خرید و هم در حوزه فروش در دفتر سفارشات صرافی‌ها ثبت می‌کنند و از این طریق، نقدینگی صرافی را بالا می‌برند.

آنها با این کار خود در واقع «بازار خریدوفروش» را برای صرافی «ایجاد» می‌کنند و سرعت و سهولت انجام معاملات در صرافی را افزایش می‌دهند. معمولا معامله‌گران بزرگ و موسسات (مانند آنهایی که تخصصشان انجام معاملات با حجم بالاست) نقش میکر را بر عهده می‌گیرند؛ اما معامله‌گران کوچک هم می‌توانند به‌راحتی با ثبت سفارش‌های محدود، نقش میکر را ایفا کنند.

تیکر یا سفارش‌‌‌بردار کیست؟

نقش تیکر یا سفارش‌‌بردار دقیقا عکس میکر است. تیکرها کسانی هستند که «سفارش‌های بازار» را در صرافی ثبت می‌کنند و در کمترین زمان و با نخستین قیمت در دسترس، سفارش خود را به انجام می‌رسانند. آنها در حقیقت از سفارش‌های محدودی که میکرها پیش‌‌تر ثبت کرده بودند برای انجام معامله خود استفاده می‌کنند.

بنابراین اتفاقی که می‌افتد این‌گونه است: میکرها با قراردادن یک سفارش محدود در دفتر سفارشات، نقدینگی صرافی را افزایش می‌دهند؛ چراکه خریدوفروش را برای کاربران آسان‌تر می‌کنند. از سوی دیگر، تیکرها از طریق یک سفارش بازار که پیش‌تر توضیح دادیم، بخشی از این نقدینگی را برداشت می‌کنند. تیکرها با این کار سفارش‌های موجود در دفتر سفارشات را بلافاصله تکمیل می‌کنند.

اگر قبلا در صرافی‌های ارز دیجیتال سفارش بازار (Market Order) ثبت کرده‌اید یا خریدوفروش فوری انجام داده‌اید، باید گفت که در نقش یک تیکر یا سفارش‌بردار عمل کرده‌اید و اگر از سفارش‌های محدود (limit orders) استفاده کرده‌اید، در نقش میکر ظاهر شده‌اید.

البته توجه به این نکته ضروری است که برخی از صرافی‌ها (عموما صرافی‌های کمتر شناخته‌شده و با نقدینگی اندک)، از قابلیت «سفارش بازار» استفاده نمی‌کنند و فقط امکان ثبت «سفارش‌های محدود» را دارند.

اگر در این صرافی‌ها معامله می‌کنید، حتما باید یک سفارش محدود ثبت کنید؛ اما با این وجود باز هم می‌توانید تیکر باشید. نکته اینجاست که اگر سفارش شما تکمیل‌کننده سفارش محدود دیگری باشد، شما تیکر هستید.