گره معاملاتی در بورس به چه معنا است؟

حراج پیوسته در بورس چیست؟

تخریب بورس با دامنه نوسان

سال‌هاست بورس و سهامداران با محدودیت دامنه نوسان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. محدودیتی که با ایجاد پدیده «صف‌نشینی» و در نتیجه «انجماد معاملاتی» در حال تخریب تدریجی بازار سهام است.

به گزارش ایراسین، سال‌هاست بورس و سهامداران با محدودیت دامنه نوسان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. محدودیتی که با ایجاد پدیده «صف‌نشینی» و در نتیجه «انجماد معاملاتی» در حال تخریب تدریجی بازار سهام است. به گفته کارشناسان و صاحب‌نظران بورسی، این فرآیند ضمن ناکارآمد کردن بازار می‌تواند به کوچ همیشگی سرمایه از بورس بینجامد. با وجود این در کنار تجربه‌های مثبت دنیا از ایجاد دامنه‌های غیرمحدودکننده برای افزایش پویایی بازار، در ایران همواره دامنه مستحکم و ثابتی برای معاملات بدون توجه به تجمع سفارش‌ها و تغییرات روزانه قیمتی تعیین شده است.

حمیده قاسمی: محدودیت‌های معاملاتی، چه در فاز صعودی و چه نزولی بازارها را به یک میزان با رکود مواجه می‌کند. اتفاقی که سبب صف‌آرایی و ایجاد حباب مثبت یا بعضا منفی در قیمت سهام می‌شود. بورس‌تهران نیز تجربیات این‌چنینی کم نداشته است. دوره‌ای حبابی می‌شود و قیمت‌ها سر به فلک می‌کشد و دوره‌ای بعد دچار اصلاحی فرسایشی می‌شود و برای ماه‌ها فروشندگان برای نقدکردن دارایی خود به در بسته می‌خورند. محدودیتی که دیگر در کمترین بازار سرمایه‌ای یافت می‌شود، در بورس تهران با افزایش هیجان‌های مثبت و منفی، سبب تشکیل فازهای متوالی گاوی و خرسی شده و امکان کشف قیمت عادلانه و بازیابی سریع تعادل را به بورس‌بازان نمی‌دهد. به این ترتیب در حالی که بساط دامنه نوسان در اغلب بازارهای سرمایه برچیده شده است، در ایران محدودیتی همیشگی بر معاملات سهام حاکم است. در این میان سیاستگذار که از فروردین ۹۶ وعده برقراری دامنه نوسان پویا را به فعالان بورسی داده بود، حالا در شرایط خاص به جای حل مساله تنها به دستکاری‌کردن کف و سقف دامنه نوسان کنونی اکتفا می‌کند و به‌نظر می‌رسد هنوز برنامه‌ای برای حذف، افزایش یا حداقل پویاکردن دامنه نوسان ندارد. به جرات می‌توان گفت اغلب کارشناسان در این‌خصوص اتفاق نظر دارند که محدودیت دامنه نوسان، قفلی بر پویایی بازار سرمایه است که حیات بازار را با مخاطره جدی روبه‌رو کرده است.

علیرضا توکلی‌کاشی، معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران که مطالعاتی گسترده نیز در این زمینه داشته است، در مقایسه دامنه نوسان معاملات بورس در ایران و سایر کشورها گفت: دامنه نوسان به شکلی که در ایران است، در دنیا وجود ندارد. آنچه تحت‌عنوان دامنه نوسان پویا یا ایستا در بازار سایر کشورها جریان دارد به این شکل است که اگر نیاز به اصلاح یا رشد بیشتر قیمت سهم وجود داشته باشد و این میزان فراتر از دامنه تعیین‌شده باشد، اجازه این اصلاح یا رشد به سهم داده می‌شود. در حالی‌که در بازار سرمایه ایران اجازه تغییرات قیمتی سهم بیش از حد مشخص‌شده داده نمی‌شود.

چرا دامنه نوسان؟

توکلی‌کاشی درخصوص فلسفه وجودی دامنه نوسان در بازارها خاطرنشان کرد: اصولا کارکرد دامنه نوسان در بورس‌ها برای «جلوگیری از اشتباه معامله‌گران» است. مثلا ممکن است معامله‌گری بخواهد ۱۰۰ سهم را به قیمت ۱۰۰۰ تومان بخرد یا بفروشد، اما به اشتباه اقدام به خرید یا فروش ۱۰۰۰ سهم به قیمت ۱۰۰ تومان کند. چنین خطاهایی همواره در هیجانات معامله‌گران و تعجیل آنان در سفارش‌گذاری برای بهره‌گیری از موقعیت‌های معاملاتی رخ می‌دهد و این موضوع بارها سبب بروز خسارت‌های سنگین به معامله‌گران و حتی معامله‌گران حرفه‌ای شده است، بنابراین علت اصلی اعمال دامنه نوسان این است که چنانچه قیمت واردشده از آن محدوده فاصله زیادی داشته باشد، سامانه به‌صورت خودکار جلوی آن را بگیرد.

وی اعمال این نوع محدودیت را متفاوت از تحرکات پویای بازارهای سرمایه در دنیا عنوان کرد و افزود: چنین محدودیت‌هایی به این معنا نیست که اگر سهمی به دلایل بنیادی بخواهد در یک روز ۳۰ یا حتی ۳۰۰درصد تغییر قیمت دهد، این مکانیزم جلوی آن را بگیرد چراکه دامنه نوسان پویا و ایستایی که اکنون در دنیا گره معاملاتی در بورس به چه معنا است؟ مورد استفاده قرار می‌گیرد، راهکارهایی برای حل مساله جلوگیری از خطای کاربران و معامله‌گران بدون آسیب‌زدن به آزادی نوسان قیمت‌ها هستند. کار دامنه نوسان پویا این است که اجازه نمی‌دهد قیمت در هر دو معامله متوالی بیش از میزان مشخصی بین یک تا ۲ درصد تغییر کند. به این صورت که اگر قیمت سهم اکنون ۱۰۰۰‌تومان است در معامله بعدی نمی‌تواند بیشتر از یک تا ۲ درصد نوسان قیمت داشته باشد اما پس از ثبت قیمت این معامله، معامله بعدی می‌تواند بر اساس آن قیمت نوسان کند. بنابراین قیمت سهم می‌تواند حتی تا ۱۰درصد نیز در قالب ۱۰‌معامله متوالی یک درصدی جابه‌جا شود.

ایستا؛ توقف کوتاه برای بروز تحرک!

این کارشناس بازار سرمایه در تشریح مکانیزم دامنه نوسان ایستا در بازارهای مالی دنیا گفت: در دامنه نوسان ایستا، بورس مشخص می‌کند که اگر قیمت سهم مجموعا در یک روز از محدوده مشخصی بیشتر شد، این میزان به‌عنوان یک اتفاق ویژه ثبت شود، سپس معاملات را متوقف می‌کند و به بازار خبر می‌دهد که قیمت بیش از حد کاهش یا افزایش یافته است. در این شرایط پس از یک توقف موقت، نهاد ناظر بورس، یک حراج برگزار می‌کند و دوباره قیمت سهم بر پایه قیمت جدید کشف‌شده در حراج که حتی ممکن است با قیمت چند دقیقه قبل بسیار متفاوت باشد، شروع به حرکت می‌کند. بعد از هر توقف قیمت سهم می‌تواند چندین‌بار افزایش یا کاهش یابد. توقف معاملاتی یا (Circuit Breaker) مکانیزم‌هایی تعبیه‌شده در هسته معاملات هستند که چنانچه نوسان سهم از میزان مشخصی بیشتر شود به صورت اتوماتیک معاملات را متوقف می‌کنند و بعد از انجام یک حراج، دوباره معاملات از سر گرفته می‌شوند.

وی در تشریح بیشتر کارکرد دامنه ایستا افزود: مثلا اگر در یک بازار دامنه نوسان ایستا ۱۰ درصد باشد، این به آن معناست که اگر قیمت‌ها در یک روز و در چند معامله متوالی بیش از ۱۰ درصد تغییر پیدا کند، سامانه و هسته معاملاتی متوقف می‌شود، حراج مجدد را انجام می‌دهد، بعد از کشف قیمت که ممکن است بیش از ۲۵ درصد با قیمت قبل متفاوت باشد، دوباره با دامنه نوسان ایستای ۱۰‌درصدی قیمت سهم نوسان می‌کند. مثلا در معاملات سهام گیم‌استاپ در بورس نزدک آمریکا در یک روز ۳۰۰ درصد رشد قیمت ثبت شده بود و عملا در یک روز سه‌بار سامانه معاملات دچار وقفه شده و دوباره معاملات با یک حراج مجدد از سر گرفته شد.

حرکت بی‌قاعده در محدودیت

توکلی رویه استفاده شده در بازار سرمایه ایران را همواره حرکت در چارچوب محدودیت‌ها ارزیابی کرد و گفت: در کنار تجربه‌های مثبت دنیا از ایجاد دامنه‌های غیرمحدود کننده برای افزایش پویایی بازار، در ایران همواره دامنه مستحکم و ثابتی برای معاملات بدون توجه به تجمع سفارش‌ها و تغییرات روزانه قیمتی تعیین شده است. بر این اساس اجازه تحرک پویای سهم براساس نیاز به تغییراتی بیش از دامنه محدود اعمال‌شده، داده نشده است و همین مساله روند حرکت بازار را از روان بودن خارج کرده و به سمت صف‌نشینی برده است.

وی با اشاره به افزایش تدریجی محدودیت‌ها به جای حرکت به سمت تجربه‌های جهانی یادآور شد: در ایران در ۲۰ سال گذشته دامنه نوسان ارقامی بین یک تا ۱۰ درصد در زمان‌های مختلف و برای اوراق بهادار مختلف تعیین شده است. حتی مفاهیم ابتکاری و جدیدی همچون حجم مبنا و گره معاملاتی که همه از تبعات محدودیت دامنه نوسان بوده نیز به مقررات بازار سرمایه اضافه شده است. این راهکارها نه‌تنها مشکلات را در بازار ما حل نکرده، بلکه مشکلات جدیدی را نیز برای بورس ما به دنبال داشته است.

رفتار هیجانی نتیجه محدودیت

معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران در تشریح تبعات اعمال دامنه محدود در بازار سرمایه گفت: مهم‌ترین مشکلی که دامنه نوسان محدود در بازارها ایجاد می‌کند بحث Effect Magnet یا همان «اثر کهربایی (آهنربایی)» در بازار است. به این ترتیب که اگر در بازار، رقابتی در جهت افزایش یا کاهش قیمت آغاز شود، چنانچه محدودیتی برای سقف رقابت وجود داشته باشد، بازار با کوچک‌ترین تحریکی، قیمت را به محدوده سقف یا کف می‌رساند؛ درست مانند اینکه شما قطعه‌ای آهنی را به آهنربا نزدیک کنید، زمانی که فاصله از حدی کمتر می‌شود، بلافاصله آهنربا با قدرت بسیار زیادی آن قطعه فلزی را به خود جذب می‌کند. نمونه این رفتار بارها در بورس دیده شده که نمود عینی بروز اثر کهربایی در بازار است.

وی با تاکید بر تقلیل این اثر در نبود محدودیت دامنه نوسان خاطرنشان کرد: اگر در بازارها محدودیت دامنه نوسان نداشته باشیم بازیگران روی قیمت حساسیت خواهند داشت و هر چند با هم رقابت می‌کنند، اما وقتی قیمت‌ها از حدی فاصله می‌گیرد سرعت رقابت‌ها کاهش می‌یابد. در این حالت با وجود محدودیت در دامنه نوسان چون می‌دانند که سقفی برای قیمت وجود دارد بلافاصله همه معامله‌گران رقابت را رها می‌کنند و در حد قیمتی مشخص‌شده در صف خرید یا صف فروش می‌نشینند، به همین دلیل است که اکنون در همه بورس‌های دنیا با محدودیت دامنه نوسان مخالفت می‌شود و آن را حذف کرده‌اند.

این کارشناس بازارهای مالی آسیب دیگر وجود محدودیت دامنه نوسان را متوجه زمان پیش‌گشایش و حراج اولیه بازار دانست و افزود: در همه بورس‌ها حراج آغازین برای کشف قیمت انجام می‌شود و در این مرحله بازارها بدون دامنه نوسان هستند. سپس با کشف قیمت در حراج پیش‌گشایش قیمت شروع بازار براساس قیمت کشف‌شده در حراج آغازین و دامنه نوسان بر مبنای همین قیمت آغازین تعیین می‌شود، یعنی در همه جای دنیا قیمت مبنا برای دامنه نوسان ایستا در یک جلسه معاملاتی، قیمت آغازین کشف‌شده در حراج آغازین است، اما در بازار ایران قیمت مبنای تعیین دامنه نوسان روزانه، براساس قیمت پایانی روز قبل است که این رفتار امروزه در هیچ بورسی مشاهده نمی‌شود.

فرسایش بازار در مسیر یک‌طرفه

توکلی کامل نبودن ابزارهای معاملاتی بازار در ایران را نیز سبب بروز هیجان ارزیابی کرد و گفت: ناقص بودن ابزارهای مالی امکان مانور منطقی معامله‌گران را در روندهای بازار از بین می‌برد. به طور مشخص در ایران فروش تعهدی (Short Sell) و ایجاد امکان استفاده از دانش و تخصص افراد در روند کاهشی سهم فراهم نیست، بنابراین افراد با داشتن پول فقط می‌توانند به افزایش قیمت بازار دامن بزنند و اگر بخواهند قیمت سهم را کاهش دهند باید سهم داشته باشند تا برای فروش آن اقدام کنند و بتوانند قیمت سهم را پایین بیاورند. بر این اساس اگر کسی سهمی در اختیار نداشته باشد و انتظار کاهش قیمت سهم را داشته باشد امکان تاثیر گذاشتن بر بازار را با تکیه بر دانش و تصمیم خود نخواهد داشت. بنابراین اگر ما قراردادهای فروش تعهدی را داشتیم، کسی که سهم هم نداشت و صرفا پول داشت و نتیجه تحلیلش کاهش قیمت سهام بود می‌توانست بر قیمت کاهشی بازار اثرگذار شود.

وی بهره‌گیری از ابزارهای تعادل‌ساز را برای جلوگیری از رکود و صف‌نشینی در بازار ضروری خواند و تصریح کرد: به اعتقاد من متعادل کردن بازار به این معناست که بتوانیم نیروهایی را در بازار فعال کنیم که بازار را همزمان به سمت بالا و پایین تحت فشار قرار دهند و همین موضوع باعث شود که بازار زودتر به تعادل برسد. این نیرو در کنار آزاد شدن دامنه نوسان می‌تواند به متعادل شدن و کاهش نوسانات بازار کمک کند. درواقع سیاستگذاران ما تصور می‌کنند که اگر گره معاملاتی در بورس به چه معنا است؟ دامنه نوسان را محدود کنند به کاهش نوسانات بازار کمک کرده‌اند؛ در صورتی که تجربه محدود همین چند سال بازار سرمایه و وجود همزمان دامنه نوسان ۲ تا ۱۰ درصد در بازار نشان می‌دهد که در هر بازاری دامنه نوسان محدودتر بوده، نوسانات آن بازار نیز بیشتر بوده است. این در حالی است که هر جا دامنه نوسان بازتر بوده، در مجموع نوسانات قیمت اوراق بهادار نیز کمتر بوده است. علت بروز این پارادوکس را باید در تحلیل اثر کهربایی یافت.

حذف صف؛ هدف هر راهکار!

معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران ارائه هر راهکاری را نیازمند تضمین «حذف‌صف‌نشینی» در بازار سرمایه دانست و یادآور شد: تاکنون برای حل مشکل دامنه نوسان و همچنین پاسخگویی به نگرانی‌های ناظر بازار درخصوص بروز هیجانات و نوسانات شدید، راه‌حل‌های مختلفی ارائه شده است. یکی از این راه‌حل‌ها استفاده از بازارگردان‌های حرفه‌ای است؛ چنانچه بازارگردانان حرفه‌ای با دامنه نوسان باز در بازار حضور پیدا کنند، می‌توانند با محدودیت دامنه مظنه و سفارشات انباشته خود و اجرای سفارشات هوشمندانه توسط معاملات الگوریتمی، جلوی نوسانات غیرطبیعی بازار را بگیرند.

وی تصریح کرد: اگر ناظر اعتقادی به حضور بازارگردان نیز ندارد می‌تواند هر راه دیگری را برود، اما باید به این نکته توجه کند که راه در پیش گرفته شده متضمن حذف صف در بازار باشد. اگر با تغییر رویه یا اجرای سیاست جدیدی در مدیریت بازار، همچنان شاهد وجود صف در بازار بودیم، به آن معناست که آن سیاست راهکار درستی نبوده است. هر راهکاری که سبب برچیده‌شدن مطلق کلیه صف‌های خرید و فروش باشد، راهکار اصولی بازار ما خواهد بود؛ حتی اگر از مسیربازارگردانی، دامنه نوسان ایستا و دامنه نوسان پویا نیز نگذرد.

مکانیزم حراج در بورس چیست؟ شناخت حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس چگونه است؟

حراج در بورس یک روش معاملاتی محسوب می شود. به واسطه این روش توافقی میان خریدار و فروشنده ایجاد می شود و بر اساس آن توافق معامله انجام می شود. در واقع می توان حراج در بورس را عمده ترین تفاوت میان بازارهای سرمایه ای با دیگر بازارهای اقتصادی دانست.

حراج در بورس تهران از دو بخش حراج پیوسته و حراج ناپیوسته تشکیل شده است. در ادامه قصد داریم بعد از درک مفهوم حراج در بورس، بدانیم حراج ناپیوسته در بورس و حراج پیوسته در بورس چیست و چه مفاهیمی دارند. با ما همراه باشید. همچنین در مقاله ای مشابه آشنایی با اصطلاحات بورس را نیز قرار داده ایم که می توانید مطالعه نمایید.

حراج پیوسته در بورس

همانطور که از عنوان ” حراج در بورس” مشخص است، عملا در این روش یک سهم بر اساس قیمت گذاری غیر دستوری به فروش می رسد. به عبارت ساده تر بر اساس مکانیزم حراج در بورس، قیمت یک سهم یا کالا بر اساس سیستم عرضه و تقاضا – فروشنده و خریدار – مشخص می شود.

بیایید با یک مثال این مفهوم را مورد بررسی قرار دهیم. احتمالا در فیلم و اخبار روند حراج یک اثر هنری یا یک چیز ارزشمند را دیده باشید. در این روند آن وسیله با قیمتی معین و پایه وارد بازار می شود و افراد و حضار شروع به قیمت گذاری می کنند.

این قیمت گذاری به شکل رقابتی است. به عبارت ساده تر هر کس که خواهان آن وسیله باشد رقم بالاتری را پیشنهاد می دهد. این روند تا جایی ادامه پیدا می کند که تنها یک پیشنهاد در رقابت باقی مانده باشد. بنابراین در این سیستم حراج قیمت واقعی آن وسیله بر اساس تقاضا تعیین می شود. همین مسئله به نوعی در مناقصه نیز وجود دارد. در مناقصه هر فروشنده و ارائه دهنده خدماتی که محصولات خود را با کمترین قیمت یا پایین ترین هزینه عرضه کند، برنده می شود.

بنابراین در مسئله حراج یا مفاهیمی نزدیک به آن – مانند مناقصه و مزایده – عملا این سیستم عرضه و تقاضا یا توافق میان خریدار و فروشنده است که تعیین می کند این معامله در چه قیمتی انجام بگیرید.

در حالی که شما در بازارهای اقتصادی دولتی یا بازارهای غیر سرمایه ای، عملا سیستم عرضه و تقاضا تاثیر مستقیمی ندارد. یک قیمت مشخص و دستوری در مورد محصول یا خدمات وجود دارد. این قیمت با افزایش تقاضا یا کاهش آن تغییری نمی کند.

نکته ای که وجود دارد این است که در سیستم حراج در بورس یا سایر بازارهای اقتصادی دو مزیت بسیار مهم وجود دارد. مزیت اول این است که عملا بر اساس سیستم عرضه و تقاضا قیمت گذاری به ارزش سهم یا کالا نزدیک تر است.

به عبارت ساده تر معمولا بازار سعی می کند حول محور ارزش یک سهم یا کالا رقابت عرضه و تقاضا ایجاد کند. مزیت دیگر این روش و مکانیزم این است که قیمت گذاری کاملا شفاف است و هیچ دستور یا رانتی پشت پرده آن وجود ندارد. به عبارت ساده تر حراج در بورس باعث ایجاد بازار آزاد و به دور از قیمت های دستوری محسوب می شود.

حراج پیوسته در بورس چیست

اما بیایید با مفهوم حراج در بورس کمی بیشتر آشنا شویم. همانطور که گفته شد نقطه تفاوت بازار سرمایه با سایر بازارهای اقتصادی این است که در این بازار قیمت گذاری به شکل آزاد و غیر دستوری انجام می شود. بنابراین باید مکانیزمی غیر از مکانیزم دستوری برای قیمت گذاری وجود داشته باشد. اینجاست که حراج در بورس معنی پیدا می کند.

بر اساس مکانیزم حراج در بورس خریدار قیمت مد نظر خود برای خرید سهم را پیشنهاد می دهد و فروشنده نیز قیمت مد نظر خود برای فروش را ارائه می کند. معامله زمانی ایجاد می شود که خریدار و فروشنده در یک قیمت به توافق برسند.

به عبارت ساده تر خریدار تمایل به خرید در قیمت پایین تر دارد و فروشنده نیز تمایل برای فروش در قیمت های بالاتر دارد، اما مسئله این است که به هر حال خریدار نیاز به خرید و فروشنده نیاز به فروش دارد. از این رو هر دو طرف به نقطه میانی و تعادل نزدیک می شوند و نهایتا در یک قیمت به توافق می رسند. این نقطه توافق نزدیکترین حالت به ارزش واقعی سهم یا کالا است.

بنابراین بر اساس سیستم حراج در بورس خریدار و فروشنده نسبت به خرید یا فروش یک سهم با یک دیگر وارد بحث و تبادل قیمت می شوند تا در نهایت در یک قیمت به توافق برسند.

اما نکته دیگری که وجود دارد این است که نحوه ایجاد تعادل قیمت در مکانیزم حراج در بورس متفاوت است. به عبارت ساده تر دو روش برای حراج در بورس وجود دارد. هر کدام از این روش ها بسته به نوع سفارش گذاری و انجام معامله متفاوت است. در ادامه به بررسی انواع حراج در بورس خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

حراج پیوسته در بورس چیست؟

همانطور که در بالاتر گفتیم حراج در بورس انواع مختلفی دارد. در واقع مکانیزم حراج در بورس به دو زیر گروه حراج پیوسته و حراج ناپیوسته در بورس تقسیم می شود. نکته مهمی که باید در خاطر داشته باشید این است که پیوسته یا ناپیوسته بودن حراج در بورس تماما مربوط به زمان سفارش گذاری و انجام معامله است.

در حراج پیوسته فاصله ای میان سفارش گذاری و انجام معامله وجود ندارد. یعنی خریدار با ارسال سفارش خرید، منتظر می ماند تا فروشنده ای با قیمت پیشنهادی او موافقت کند و معامله صورت بگیرد. بنابراین عملا در این نوع حراج در بورس فاصله ای میان سفارش گذاری و انجام معامله وجود ندارد.

به طور کلی بخش عمده ای از خرید و فروش های صورت گرفته در بازار بورس به شکل حراج پیوسته انجام می شود. به بیان ساده تر تمامی معاملاتی که بین ساعت 9 الی 12.30 در بازار انجام میشود به شیوه حراج در بورس صورت گرفته است.

حراج پیوسته

اما نوع دیگری از حراج وجود دارد که به حراج ناپیوسته شهرت دارد. این حراج درست برعکس حراج پیوسته فاصله ای میان سفارش گذاری و انجام معامله است.

به طور مثال خریدار با ارسال سفارش خرید، منتظر می ماند تا بازار شروع به فعالیت کند و سپس بعد از آن است که فروشنده اجازه توافق با خریدار را پیدا می کند.

در بازار بورس تهران ساعت 8.30 الی 9 زمانی است که در آن سفارش گذاری به صورت حراج ناپیوسته صورت می گیرد. بدین معنی که خریدار یا فروشنده سفارش های خودشان را به بازار ارسال می کنند. اما تا ساعت 9 هیچ سفارشی صورت نمی گیرد. در این مدت خریدار یا فروشنده می توانند سفارش خود را ویرایش کنند و یا به طور کلی آن را حذف کند.

در واقع در حراج ناپیوسته به نوعی چانه زنی رخ می دهد. در این مرحله پیش از آن که هیچ خرید و فروشی اتفاق بیفتد، معامله گران با یک دیگر وارد یک مرحله چانه زنی می شوند تا قبل از هر معامله ای به قیمت واقعی نزدیک تر شوند.

حراج ناپیوسته در بورس

همانطور که گفته شد حراج در بورس به دو شیوه حراج پیوسته و حراج ناپیوسته صورت می گیرد. حراج پیوسته در زمان معاملاتی بازار یعنی ساعت 9 الی 12.30 صورت می گیرد و حراج ناپیوسته در زمان پیش گشایش بورس یعنی 8.30 الی 9 صورت می گیرد.

اما چند استثنا در بازار وجود دارد که باعث می شود در زمان معاملاتی بازار یعنی 9 الی 12.30 امکان حراج ناپیوسته وجود دارد. به طور کلی در پنج حالت سهم وارد حراج ناپیوسته می شود:

1. برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه و یا فوق العاده
2. افشا و انتشار اطلاعات با اهمیت
3. استفاده از اطلاعات پنهانی یا دستکاری قیمت
4. قانون نوسان 20 و 50 درصد

در بین حالات بالا یک نکته مهم و مشترک وجود دارد که باعث می شود سهم از حالت حراج پیوسته به حراج ناپیوسته تبدیل شود. اگر خوب به این حالت ها نگاه کنیم متوجه می شویم که سهم در این حالت ها دچار یک تغییر عمده و اساسی می شود. تغییری که می تواند رفتار سهامدار و یا معامله گر را تحت تاثیر قرار دهد و باعث شود که خریدار و فروشنده نسبت به خرید یا فروش خود تغییر موضع بدهند.

سیگنال جدید به بورس تهران/ ساز ناکوک شاخص، کوک می شود؟

انتشار خبر بریده شدن پای دامنه نوسان نامتقارن از تالار شیشه‌ای، نشانه‌هایی از امیدواری به بهبود معاملات سهام را آشکار کرد. شامگاه یکشنبه سیاستگذار بورسی اعلام کرد دامنه نوسان از ۲۵ اردیبهشت به حالت متقارن گذشته بازمی‌گردد و در آینده با رصد شرایط بازار نسبت به افزایش آن اقدام خواهد شد.

به نقل از دنیای‌اقتصاد ، اعلام این خبر با تصمیم مکمل کاهش حجم مبنا تا سطح ۱۵میلیارد ریال برای تمام نمادهای بورسی کافی بود تا امید به رهایی از منگنه دامنه نوسان که متهم اصلی شکل‌گیری ابرنوسان‌ها چه در مسیر صعود و چه نزول است، رشد هرچند اندک شاخص کل بورس تهران را سبب شود. به‌نظر می‌رسد سیاستگذار نیز به این نتیجه رسیده که تمام تصمیمات گذشته بی‌تاثیر بوده و باز شدن گره بورس در تغییر ساختار و حذف محدودیت‌های معاملاتی است. حال به‌نظر می‌رسد که خروج بازار سهام از بحران دامنه نامتقارن و ادامه این مسیر با اخذ تصمیمات مکمل دیگر شرایطی را پدید خواهد آورد تا در ماه‌های پیش‌رو شاهد متعادل شدن بازار باشیم.

معاملات روز دوشنبه در حالی آغاز شد که در شب قبل از آن تصمیم اخیر سازمان بورس حکایت از بازگشت بازار سرمایه به دامنه نوسان متقارن و کاهش حجم مبنا در تمامی نمادهای بورسی به محدوده یک و نیم میلیارد تومان داشت. بر این اساس به نظر می‌رسد که خروج بازار سهام از بحران دامنه نوسان نامتقارن در کنار کمرنگ شدن تاثیر منفی حجم مبنا بر تخصیص متعادل قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا شرایطی را پدید خواهد آورد تا به سبب آن در ماه‌های پیش رو شاهد متعادل شدن بازار و کاهش فشار معاملات هیجانی بر دو طرف عرضه و تقاضا باشیم.

کابوس سه ماهه بورس

بیست و پنجم بهمن ماه ۱۳۹۹ مصادف بود با نخستین روزهای ورود محمدعلی دهقان دهنوی به سازمان بورس و اوراق بهادار و به کارگیری دامنه نوسان نامتقارن در بازار سهام؛ دامنه‌ای که در ابتدا با افزایش یک درصدی سقف مجاز نوسان مثبت به ۶ درصد و کم شدن نوسان منفی آن به ۲ درصد تصور می‌شد راهی باز خواهد کرد به سوی رونق دوباره بازار یاد شده. با این حال نه تنها این‌طور نشد بلکه با فشرده کردن عرضه‌ها به تعمیق رکود در این بازار انجامید. این رویه حتی با افزایش دامنه منفی به سه درصد نیز بهبود نیافت و کار را تا آنجا وخیم کرد که اگر روز گذشته رشد ۵/ ۰ درصدی شاخص کل بورس به ثبت نمی‌رسید احتمالا همین امروز یا فردا باید شاهد شکسته شدن مقاومت این نماگر در کانال یک میلیون و ۱۳۰ هزار واحدی می‌بودیم.

بازار سهام در ماه‌های گذشته فراز و نشیب‌های متعددی را تجربه کرد و به سبب افزایش ریسک مقررات متغیر ناشی از تعدد تصمیمات و التهاب در سیاست‌گذاری کلان این بازار شاهد خروج قابل توجه سرمایه بود. در طول این مدت دامنه نوسان نامتقارن که بر این بخش از اقتصاد کشور تحمیل شد شرایطی را پدید آورد تا بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی که اعتماد آنها به این بازار در طول سال‌های گذشته جلب شده بود رفته رفته با افت بیشتر قیمت‌ها و نبود فضای مناسب و چشم‌اندازی روشن برای بازگشت به روند صعودی از بازار سرمایه خارج شوند. این در حالی بود که در طول مدت یادشده سنگ ‌بزرگ حجم مبنا پیش پای لنگ تقاضا به مانعی بزرگ تبدیل شده بود که با سنگین شدن صف‌های فروش و اشباع عرضه عملا معاملات بسیاری از نمادها را مختل می‌کرد. دقیقا به همین دلیل بود که در طول مدت یاد شده بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه به این رویه انتقاد کردند و حتی بسیاری بدنه تصمیم‌گیری در سازمان بورس را به واکنش انفعالی در مواجهه با انتقادات و خواسته‌ها متهم ساختند.

تمامی اینها در حالی رخ داد که انتظار می‌رفت خیلی زودتر از این حذف دامنه نوسان نامتقارن و توجه بیشتر به اصلاح مقررات مربوطه مانند دستورالعمل بازارگردانی و گره‌های معاملاتی شرایط را حداقل تا حدودی برای این بازار تسهیل کند و راهی هرچند باریک پیش روی سرمایه‌گذاران بازار سرمایه قرار دهد تا شاهد خروج پول حقیقی از این بازار نباشیم.

با این حال این امر نه تنها محقق نشد بلکه در مواقعی ارزش معاملات خرد بازاری را که در کمتر از یک‌سال گذشته به فراتر از ۲۴ هزار میلیارد تومان در روز رفته بود را به زیر ۷۰۰ میلیارد تومان رساند و تقاضای حقیقی در بورس و فرابورس را آنچنان تضعیف کرد که ارزش معاملات خرد بورس در برخی روزها به کمتر از ارزش معاملات خرد صندوق‌های etf رسید. این در حالی است که صندوق‌های یاد شده در طول یک سال گذشته افزایش قابل‌توجهی را در ارزش معاملات خود شاهد نبودند و سنگین‌تر شدن کفه تقاضا در آنها نه از روی توسعه این بخش از بازار سرمایه بلکه به دلیل تضعیف قابل توجه معاملات خرد به شکل مستقیم بود. در طول این مدت بسیاری از سرمایه‌گذاران تصمیم گرفتند تا عطای سرمایه‌گذاری مستقیم را به لقایش ببخشند و با کاهش ریسک خود سرمایه‌گذاری را از طریق صندوق‌های یاد شده و به شکل غیر مستقیم دنبال کنند.

بازگشت از یک تصمیم ناکارآ

اما در شب نوزدهم اردیبهشت ماه یعنی ۲ روز کاری قبل و در روز۹ماهگی اصلاح بازار سهام اعلام شد که سازمان بورس و اوراق بهادار از تصمیم خود برگشته است و با متقارن کردن دامنه نوسان سعی در کاهش التهاب بازار و متعادل کردن صف‌های فروش دارد. این طور که به نظر می‌آید در نهایت اعتراض‌های گسترده فعالان بازار سرمایه و کارشناسان و صاحب نظران حوزه مالی سبب شده تا پس از ارائه کلی دستورالعمل طرح و برنامه که هیچ کدام از آنها کارساز نشد، نحوه معاملات در بورس از لحاظ سقف و کف مجاز نوسان قیمت‌ها به محدوده قبلی بازگردد. با این تصمیم می‌توان گفت که پسرفت بازار سرمایه که در سه‌ماه اخیر کابوسی غیرمنتظره را برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی را رقم زده بود از شنبه هفته دیگر پایان می‌یابد.البته در اینجا توجه به یک نکته نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. تغییر دامنه نوسان و متقارن‌شدن آن در مقطع فعلی لزوما به این معنا نیست که روند بازار سرمایه از شنبه به‌طور کامل و در تمامی نمادها مانند آنچه که در پنج ماهه ابتدایی سال ۹۹ شاهد بوده‌ایم مثبت خواهد شد. بررسی دقیق‌تر تصمیم اخیر سازمان بورس نشان می‌دهد که نسبت به گذشته شرایط برای تقویت سرمایه‌گذاری بنیادی و به دور از هیجان تقویت شده است. آن‌طور که در خبرها ذکر شده قرار است تا گام روبه‌جلوی نهاد ناظر برای منطقی‌شدن عملکرد بازار سرمایه و نزدیک‌شدن هرچه بیشتر آن به معیارهای روزآمد بازارهای بین‌المللی سهام، پس از این مرحله دامنه نوسان متقارن بازتر شود. این به آن معناست که در ماه‌های پیش‌رو ممکن است بورس و فرابورس فراغ بال بیشتری برای تعیین قیمت در طول معاملات یک روز داشته باشند. از طرف دیگر این مساله سبب خواهد شد تا چه در روزهای رونق و در روزهای رکود احتمال انباشت عرضه و تقاضا که سبب سنگین‌شدن صف‌های خرید یا فروش می‌شود کمتر از گذشته باشد. وقوع چنین امری به آن معنا خواهد بود که احتمال فعالیت‌های سفته‌بازانه هدفمند که در بازار سهام با نام‌هایی نظیر پروژه‌کردن و سیگنال‌فروشی در جریان بوده و هست با ادامه این مسیر رو به جلو کمتر و کمتر شود. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت از افزایش یا کاهش غیرمعمول قیمت‌ها کاسته و توجه به‌نظرات مردم مانند آنچه که نظرسنجی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌داد به بهبود اوضاع بازار سرمایه منجر شود. در این نظرسنجی که در روزهای نخست ماه‌جاری انجام شده اکثریت قریب به اتفاق فعالان بازار خواهان افزایش دامنه نوسان یا بازگشت آن به تقارن شده بودند.

کوک‌تر شدن ساز مخالف حجم مبنا

اما فارغ از اینکه دامنه‌نوسان به قبل بازگشته، می‌توان گفت که مهم‌ترین گام رو به‌جلو در تصمیم اخیر سازمان بورس کاهش قابل‌توجه حجم مبنا به محدوده یک و نیم میلیارد تومان است. کاهش هماهنگی مقدار برای نمادهای بورسی و فرابورسی (البته به‌جز بازار پایه) سبب می‌شود تا کشف قیمت در وضعیت کنونی که بسیاری از سهم‌ها با کمبود قابل‌توجه نقدشوندگی مواجه هستند نسبت به گذشته با سهولت بسیار بیشتری انجام شود. همانطور که در گزارش‌های پیشین به کرات به این مساله اشاره شده بود حجم مبنا قانونی پرسابقه در بازار سرمایه کشور است که مشابه آن در کشورهای دیگر وجود ندارد. این قانون در طول سال‌های گذشته در مسیر متعادل شدن قیمت‌ها، چه در روندهای صعودی و چه در روندهای نزولی موانع جدی ایجاد کرد. از این‌رو انتظار می‌رود با کاهش قابل توجه این متغیر در بسیاری از نمادهای بازار سرمایه از شنبه هفته بعد شاهد آزادی عمل بیشتری در کشف بدون دخالت قیمت‌ها باشیم. بر این اساس انتظار می‌رود که با برداشته‌شدن تبعیض میان نمادهای کوچک و بزرگ و یکدست شدن حجم مبنا در آنها که اثر سنگینی سهام در بسیاری از نمادها مانند «فملی»، «فولاد»، «فارس»، «شستا» و . را از بین می‌برد، از زمان به‌کارگیری این رویه، سایه سفته‌بازی از سر نمادهای کوچک کم شود؛ عاملی‌که سبب شده تاکنون سرمایه‌گذاران بنیادی در این نوع سهام‌ به دلیل بالا بودن حجم به‌طور کلی از بازار سهم‌ ایران رخت بربندند. بر این اساس اگرچه بازگشت دامنه نوسان به مثبت و منفی ۵ درصد در وهله اول ممکن است بازگشت به عقب به‌نظر بیاید با این حال باید گفت که در ترکیب این تغییر با کم‌شدن حجم مبنا در بازار سهام، گامی بسیار موثر نسبت به دوره‌های گذشته بازار سرمایه برای معقول و کارآترشدن بازار سهام برداشته شده است.

بارقه‌های خوش‌بینی

روز گذشته شاخص‌بورس دقیقا ۵/ ۰ درصد رشد کرد و اگرچه خالص خرید حقیقی در آن به میزان ۱۲۵ میلیارد تومان منفی بود، با این وجود نشانه‌هایی از انبساط خاطر را نسبت به تصمیم اخیر نمایان کرد. در این روز بسیاری از نمادها شاهد برچیده شدن صفوف فروش بودند و ارزش صفوف ۱۷درصد کاهش یافت. در فرابورس نیز ورود ۷۰۵ میلیون تومانی ورود پول حقیقی در بازار ثبت شد. با توجه به آنچه که گفته شد به‌نظر می‌آید که در ماه‌های پیش‌رو اگرچه عوامل منفی نظیر کاهش بیشتر قیمت دلار و کاهش انتظارات تورمی و نزدیک‌شدن قیمت سهام به میانگین تاریخی براساس نرخ بازده بدون ریسک امری دور از انتظار نیست اما حداقل در نخستین گام معقول متولیان بازار سرمایه راه برای تقویت سرمایه‌گذاری بنیادی و بلندمدت فراهم شده و در صورتی که این قوانین به‌خصوص در جنبه‌های جزئی‌تر انجام معاملات پی گرفته شوند می‌توان در ماه‌های پیش‌رو بازاری متعادل‌تر، منصفانه‌تر و کم‌التهاب‌تر را شاهد بود؛ بازاری‌که در صورت حصول توافق میان ایران و قدرت‌های جهانی بر سر مساله برجام این آمادگی را خواهد داشت تا از میوه بازگشت ایران به‌عرصه معاملات بین‌المللی و تبادل بدون دردسر کالا و خدمات به‌خوبی بهره ببرد و از این طریق شاهد بهبود وضعیت درآمدی شرکت‌ها در میان‌مدت و بلندمدت باشد.

بورس دوشنبه از دریچه آمار

در جریان دادوستدهای روز دوشنبه شاهد افزایش تقاضا برای سهام گروه‌های «فلزات اساسی»، «چندرشته‌ای صنعتی»، «بانک‌ها»، «محصولات شیمیایی»، «کانه فلزی»، «رایانه»، «مالی» و «تامین آب و برق و. » بودیم به طوری که شاخص این گروه‌ها سبزپوش بود. «فلزات اساسی» با رشد ۸/ ۲ درصدی در صدر آنان قرار داشت. در مقابل سهام گروه «کاشی و سرامیک» بدترین عملکرد را به واسطه بازگشایی نامطلوب نماد معاملاتی «کلوند» پس از افشای اطلاعات با اهمیت رقم زد. به طوری که شاخص این گروه با افت کمتر از ۹ درصدی همراه بود. نماد شرکت کاشی الوند به مدت دو هفته متوالی در بهمن‌ماه سال گذشته در سقف قیمت معامله شد، پس از آن از ۲۱ بهمن ۱۳۹۹ تاکنون حتی یک روز مثبت نداشت و گرچه افزایش نرخ ۱۰ درصدی گرفت اما با افت قابل توجه‌ ۵۴ درصدی بازگشایی شد.

از نکات قابل تامل معاملات روز گذشته تحرکات مثبت برای سهام خودرویی بود. این دسته سهام و در صدر آن دو غول خودرویی «خودرو» و «خساپا» که در روزهای گذشته برای یک هفته متوالی صف فروش‌های سنگین داشتند دیروز با افزایش تقاضا به محدوده مثبت کشانده شدند. هرچند سایر نمادهای گروه سرخ‌پوش بودند و شاخص این گروه همچنان با افت ۴/ ۱ درصدی همراه شد، اما دیگر خبری از صف فروش‌های سنگین حداقل برای سهام بزرگ‌تر نبود.

مقایسه بورس ایران با سایر کشورها در دنیا

مقایسه بورس ایران با سایر کشورها به شما کمک میکند تا تفاوت های بورس ایران با بازارهای جهانی و فرق بورس ایرانی و خارجی را به صورت کامل دریابیم. همان طور که می دانید، بازار بورس ایران کمی با بورس سایر کشورهای دنیا متفاوت است و در این مطلب قصد داریم دقیقا به همین موضوع بپردازیم و مقایسه بورس ایران با سایر کشورها را به زبانی ساده خدمت شما عزیزان ارائه دهیم. لذا اگر شما هم دوست دارید تفاوت بورس ایران و خارج را کاملا رایگان یاد بگیرید، این مطلب برای شما نوشته شده است.

مقایسه بورس ایران با سایر کشورها

آیا می دانید بازار سرمایه ایران چه تفاوت‌ هایی با بورس‌ های بزرگ دنیا دارد؟ این سوالی است که به ذهن بسیاری از سرمایه‌ گذاران خطور کرده است. زمانی که صحبت از مقایسه بورس ایران با بورس سایر کشورها به میان می آید، نخستین چیزی که به ذهن ما می رسد، قوانین و سازوکار معاملاتی است که در آن ها تفاوت ایجاد می کند. به عنوان مثال همه می‌ دانیم که پدیده دامنه نوسان مختص بورس ایران است، پس مفاهیم صفوف خرید و فروش نیز تنها به بازار بورس ایران تعلق دارد و در بورس سایر کشورها، شاهد همچین عناوین و مفهوم هایی نیستیم!

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

جالب است بدانید که مفاهیم حجم مبنا و گره معاملاتی نیز همین شرایط را دارند یا در مثالی دیگر می‌ توان به فروش تعهدی اشاره داشت که در جهان بسیار مرسوم است ولی بورس ایران تا به حال پیاده سازی نشده است. ولی به صورت کلی شاید بهتر باشد به مقایسه بورس ایران و جهان از منظری جدی‌ تر و ریشه‌ ای نگاه کنیم، بنابراین توصیه می کنم حتما تا انتها همراه ما باشید، چرا که در ادامه فرق بورس ایرانی و خارجی را در قالب ۱۰ مورد برای شما به زبان ساده توضیح داده ایم؛

۱) نقش دولت در بازار بورس

یکی از مشکلات عمده بازار بورس و از دلایل غیررقابتی و کم‌ عمق بودن آن نسبت سهامداران حقیقی و حقوقی و فعالیت‌ های معاملاتی نامتوازن به حساب می آید. به علاوه امکان دخالت دولت از طریق شورای‌ عالی بورس بر بازار، دولت قادر است در قالب شرکت‌ های حقوقی که معمولا بانک‌ ها و صندوق‌ های بازنشستگی هستند، در نقش سهامداران عمده شرکت‌ های بورسی حاضر شود و روند معاملات را به گونه ای که دوست دارد پیش ببرد!

لذا سهامداران حقوقی به دلیل وزن و سهم بالایی که دارند، از قدرت بازاری بیشتری به نسبت سهامداران حقیقی برخوردار اند و در حقیقت یکی از موانع اصلاح ساختاری بازار بورس همین نسبت بالای حقوقی به حقیقی در بیشتر سهام‌ های بورس است که باعث ایجاد ریسک و رویگردانی سهامداران حقیقی از بورس می گردد.

رویگردانی سهامداران حقیقی تنها یک ‌وجه منفی از حضور گسترده سهامداران حقوقی را نمایش می دهد و وجه منفی دیگر را باید عدم توانایی رقابت بخش خصوصی و نهاد‌های مستقل تامین مالی با شرکت‌ های حقوقی دانست که باعث شده است موسسات اینچنینی که مستقل از دولت هستند، تمایلی برای ورود سرمایه‌ های خود به بورس نداشته باشند.

البته این در حالی است که در دیگر بورس‌ های دنیا با تصویب قوانینی در راستای حمایت از سهامداران خرد برآمده اند و در نهایت با تشکیل مجمع سهامداران خرد در بعضی از این بورس‌ ها، مانع از تمرکز قدرت بازاری برای بعضی سهامداران حقوقی یا حتی حقیقی دارای رانت اطلاعاتی نیز شده‌ اند، ولی در ایران همواره تصمیم بر این است که خلاف جهت اصول و امور درست قدم برداشته شود!!

۲) تاثیر رانت و اخبار داخلی

این را نمی توان انکار کرد که در کل جهان افرادی که مطلع و صاحب رانت هستند، از آن در راستای سودآوری در بورس بهره می گیرند، ولی رویکرد صحبت ما در مورد نقش دولت و سازوکاری است که در آن عدم شفافیت سهام بزرگ، موجب باز شدن میدان برای رانت می گردد. به علت عدم ارائه اطلاعات کافی و مناسب به وسیله سهام بزرگ دولتی، سرمایه‌ گذاران بزرگ به طرف کسب اطلاعات میدانی کشیده می شوند، بدین معنی که این افراد که از نفوذ یا روابط مناسبی برخوردارند، از وضعیت شرکت‌ ها اطلاعاتی کسب کنند که برای عموم در دسترس نمی باشد.

این افراد از اطلاعات درونی شرکت‌ ها به صورت غیر‌رسمی بهره گرفته و سود‌های کلانی به جیب می زنند و این در حالی است که سهامداران خرد از این قضیه ضررهای بسیاری را متحمل خواهند شد. البته باید این را در نظر داشت که نمی‌ توان مطمئن گفت که یک اتفاق خاص در بازار سرمایه، ناشی از رانت است یا خیر، ولی دقیقا مشکل همینجاست، چرا که نمی‌ توان این اطمینان را کسب کرد و به همین دلیل همواره بازار شائبه‌ ها داغ است.

دلیل این که نمی توان این اطمینان را کسب کرد، همان عدم شفافیت‌ های مقطعی محسوب می شود. به عنوان مثال یکی از سهم‌ های بازار است که به صورت معمول در زمان آغاز اصلاح شاخص بسته شده و همزمان با پایان اصلاح و صعود مجدد، بازگشایی می شود. این رفتار که چند مرتبه تکرار شده، شائبه استفاده این شرکت از رانت و اخبار دولتی را مطرح کرده است، شائبه‌ ای که به علت عدم ارائه توضیحات شفاف، نمی توان آن را به درستی اعتبارسنجی کرد!

۳) عدم ارتباط با بازارهای جهانی

در ایران به علت وجود تحریم های بسیار زیاد، متاسفانه ارتباطی با سایر بازارهای بورس در دنیا به چشم نمی خورد! به عنوان مثال شما در بورس ایران قادر نیستید سهم های بین المللی را مورد معامله قرار دهید، ولی بازار بوس سایر کشورها شما این امکان را دارید که سهم های سایر کشورها را به سادگی خرید و فروش نمایید. بازار بورس ایران در سایر بازارهای بین المللی تنیده نشده است، از همین روی بحران ها و نوسانات بزرگ در بازار های جهانی نمی تواند بازار ما را متحول کند که این موضوع فواید و مضرات خودش را به همراه خواهد داشت.

۴) شاخص نقدینگی پایین تر

بازار بورس ایران از نقدینگی پایین تری به نسبت سایر بازارهای جهانی برخوردار است، از همین روی در آن معاملات خرد بیشتری صورت می پذیرد و معامله گران خرد به مراتب زیاد تری نیز در آن حضور فعال دارند، ولی در بورس های جهانی، معاملات انجام شده از نقدینگی های بسیار بیشتری برخوردارند و معامله گران کلان و خرد بسیار زیادی همواره در حال معامله بر سر دارایی های مختلف هستند.

۵) شرکت‌ های تامین مالی

نکته دیگری که در مقایسه بورس ایران با سایر کشورها باید به آن توجه داشته باشید، گردانندگان بازار در ایران می باشد. گردانندگان بورس تهران، معمولا شرکت‌ های تامین مالی یا همان تامین سرمایه هستند که این شرکت‌ ها در واقع واسطه‌ هایی به حساب می آیند که فعالیت‌ های مختلفی در بازار بورس شامل کارگزاری، معامله‌ گری، بازارگردانی، سبدگردانی، مشاوره سرمایه‌ گذاری، پذیره‌ نویسی و تعهد آن، ارزیابی ریسک مالی، افزایش سرمایه و … را انجام می‌ دهند. از طرف دیگر چنانچه شرکتی بخواهد در قالب عرضه اولیه برای ورود به بورس اقدام کند، شرکت های تامین مالی تمام مراحل ثبت و اخذ مجوز را بر عهده خواهند داشت.

ولی در دیگر کشور‌ها این بانک‌ های سرمایه‌ گذاری هستند که عهده دار این موارد هستند. ساختار و اساس‌ نامه شرکت‌ های تامین مالی در ایران به کلی با آن‍چه در بانک‌ های سرمایه‌ گذاری در جهان وجود دارد، متفاوت است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بهتر بود سازمان بورس ایران، ساختار بزرگ‌ ترین بانک‌ های سرمایه‌ گذاری جهان مثل گلدمن ساکس را به جای شرکت‌ های تامین سرمایه، به عنوان الگو بر می گزید.

۶) دامنه نوسان

همان طور که می دانید، اساس بورس بر نوسانات قیمتی بنا شده است. به عنوان مثال شما یک سهم را خریداری می کنید و می بینید که در عرض یک ماه، قیمت آن ۲۰ درصد افزایش داشته است و یا ۲۰ درصد کاهش قیمت را تجربه کرده است و از آن جایی که در ایران دامنه نوسان قیمت، ۵ درصد است، این بدین معنی است که نهایتا در یک روز شما حداکثر ۵ درصد سود یا ۵ درصد ضرر می کنید.

اما بورس های جهانی از همچین قانونی پیروی نمی کنند. دامنه نوسان در بازار بورس جهان محدودیتی برای نوسان قیمت ایجاد نمی کند و این یعنی ممکن است فردی در بازار بورس جهانی در یک روز ۲۰ درصد با سهم خود سود کند و یا امکان دارد در عرض یک روز ۲۰ درصد ضرر کند. به عنوان مثال گفتنی است که چند مدت قبل، تنها در عرض یک روز قیمت سهم آمازون ۱۳ درصد افزایش را تجربه کرد.

جالب اینجاست که افزایش قیمت این سهم به علت رونق گرفتن خرید اینترنتی در زمان کرونا بود. نمی توان مطمئن گفت که کدام قانون بهتر است؛ ایران یا دنیا. این که بورس ایران در یک روز بیش از ۵ درصد نوسان را تجربه نمی کند، موجب جلوگیری از ضرر زیاد افراد می شود ولی از آن طرف، مانع بزرگی بر سر راه رشد سریع شرکت های سودآور نیز هست!

۷) پرداخت سود به وسیله شرکت‌ ها

مقایسه بورس ایران با سایر کشورها بی آن که بخواهیم به موضوع پرداخت سود اشاره کنیم، امکان پذیر نیست. نکته دیگر در زمینه اصلاح قانون مالیات‌ های مستقیم است که امروزه در مجلس در دست بررسی است ولی متاسفانه بورس از این فرصت استفاده ای نکرده است. در بورس‌ های بزرگ جهان، شرکت‌ ها دوست دارند که سود را درون شرکت نگهداری کنند.

این عمل موجب بخشودگی مالیاتی روی سود خواهد شد که آورده آن برای افزایش سرمایه شرکت به کار می رود. ولی در بورس تهران، نه تنها بیشتر شرکت‌ ها سود نقدی می پردازند، بلکه مقدار بالای این پرداخت سود یک مزیت محسوب شده و سرمایه‌ گذاران را برای خرید سهام آن شرکت ترغیب می نماید! تفاوت پرداخت سود نقدی به جای نگهداری آن در شرکت برای افزایش سرمایه، دقیقا مثل آن است که شما به جای سرمایه‌ گذای برای آینده فرزندتان، تنها برای او اسباب بازی خریداری کنید!

۸) وجود شرکت های خصوصی کمتر

اگر خوب دقت کنید، خواهید گره معاملاتی در بورس به چه معنا است؟ دید که در ایران بیشتر شرکت های بورسی دولتی هستند و این به معنای واقعی کلمه خطرناک است. در واقع این موضوع موجب می شود تا با عملکرد بد اقتصادی دولت، بازار بورس هم روند ریزشی به خود بگیرد و از آنجا دولت می تواند در بورس دستکاری هایی انجام دهد که انجام هم می دهد، مشاهده خواهیم کرد که چگونه یکباره شاخص در عرض چند ماه از ۲ میلیون به ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار واحد رسید!

در بورس سایر کشورها ولی شرکت های خصوصی فعالیت های بسیار گسترده تری دارند و دولت تنها امور نظارتی خود بر بازار بورس را دنبال می کند. بسیاری از سهام مطرح جهان امروزه شرکت های خصوصی هستند، در حالی که در ایران، سهامداران تماما به دنبال خرید سهام دولتی هستند تا از این طریق روند سودآوری خود را تسهیل کنند که این موضوع می تواند واقعا عواقب بدی به همراه داشته باشد و باید برای آن فکری کرد. در این خصوص می توان گفت که یک راه حل وجود دارد و آن هم این است که فعالیت بخش خصوصی در بورس افزایش یابد و اصلاحات دیگری در قوانین بورس انجام شود که فکر نمی کنم شاهد همچین موارد اصلاحی باشیم!

۹) تنوع کمتر سهام و اوراق بهادار

در ایران تنوع سهام و اوراق بهادار نسبت به سایر بازارهای جهانی بسیار پایین می باشد. در بازارهای بورس جهانی، برای موضوعات خاص اوراق بهادار مختلفی در نظر گرفته شده است که می توان آنها را مورد معامله قرار داد. در بورس دیگر کشورهای جهان، شما شاهد صدها نوع اوراق بهادار، سهام بی نام، ممتاز و اقسام اوراق قرضه دولتی و غیردولتی هستید که تریدرها آن ها را مورد معامله قرار می دهند، ولی در ایران خبری از تنوع در انواع سهام نیست.

بورس ایران را می توان تک محصولی در نظر گرفت که اصلی ترین محصول آن در واقع سهام شرکت هاست. به عنوان مثال در بورس نیویورک، اوراق بهادار جدیدی را برای ایجاد پویایی بیشتر در بازار مسکن در نظر گرفته اند که این اوراق توانست موجبات رونق و رواج بیشتر بازار مسکن برای مدتی فراهم آورد، در حالی که در بازار مسکن ایران، رکود شدیدی دیده می شود ولی هیچ گونه راه حلی برای آن در بورس و یا غیر از بورس در نظر گرفته نمی شود!

جالب است که خود بورس کالا هم متاثر از این رکود است، از همین روی معامله خاصی در این بازار روی میلگرد و شمش صورت نمی پذیرد. بورس ایران در راستای خارج شدن از این وضعیت تک محصولی باید از تجربه های سایر بازارها مثل بازارهای مالزی، ترکیه و سایر کشورها بهره لازم را ببرد.

۱۰) تفاوت قیمت پایانی و آخرین قیمت

در بورس ایران بر خلاف دیگر بورس های معتبر دنیا، با دو نوع قیمت مواجه ایم! یکی قیمت پایانی به‌ عنوان قیمتی که نماد طبق آن بسته و در روز بعد باز می گردد و دیگری آخرین قیمت به‌ عنوان قیمتی که آخرین معامله روی آن قیمت انجام شده است. به بیانی ساده تر در بورس تهران میانگین قیمت معاملات در طول یک روز را به‌ عنوان قیمت پایانی در نظر می گیرند که با لحاظ کردن قانون حجم مبنا، بعضا قیمت پایانی سهام در بورس تهران با آخرین قیمت معامله اختلاف زیادی پیدا می کند.

بر اساس مجموع این قوانین، دو قیمتی بودن بورس تهران باعث شده سهمی که در ساعاتی از روز مورد اقبال بازار قرار گرفته، در نهایت و در ساعات پایانی سقوط قیمتی را تجربه کند و در روز معاملاتی بعد این سقوط قیمتی کاملا حذف شده و به‌ عبارتی دیگر میانگین قیمت‌ های روزانه موجب می‌ شود قیمت پایانی در روز معاملاتی بعد واقعی نباشد، البته این در حالی است که در بورس‌ های مطرح جهان تغییرات قیمتی به‌ صورت لحظه‌ ای بوده و اخبار ناگهانی در طول روز می‌‌ توانند نوسانات سنگینی را بر قیمت‌ ها وارد کنند و مبنا قرار دادن قیمت‌ های لحظه‌ ای به‌ جای قیمت‌ های میانگین باعث شده است، روند طبیعی قیمت‌ ها به صورت کامل تغییر کند.

نتیجه گیری و کلام پایانی

بورس ایران در حال حاضر روند خوب و مطمئنی را طی نمی کند و افراد زیادی در حال حاضر از این بازار زده شده اند. بورس ما با سایر بورس ها در دنیا تفاوت دارد ولی این دلیل خوبی برای این وضعیت بسیار بد نمی باشد. از موارد تفاوت بورس ایران با جهان می توان به دامنه نوسان ۵ درصدی در بورس ایران، تنوع محصول کمتر برای معامله گری، عدم ارتباطات با بورس های سایر کشورها، نقدینگی کمتر، وجود شرکت های خصوصی کمتر، تسلط تقریبا کامل دولت بر بورس و … اشاره داشت.

البته در متن اصلی ما سعی کردیم ۱۰ مورد از اصلی ترین آن ها را برای شما عزیزان بیان کنیم که از بین این موارد شاید تنها دامنه نوسان ۵ درصدی شاید در مواقعی فواید داشته باشد، وگرنه سایر موارد، نقطه ضعف بازار بورس ایران به حساب می آیند و باید در قوانین اینچنینی تجدید نظر کرد و اصلاحیه های بسیاری را در بورس انجام داد.

همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، در این مطلب به مقایسه بورس ایران با سایر کشورها پرداختیم

اگر دوست دارید در مورد تاثیر تغییر قیمت نفت بر بورس و شرکت های پالایشی پتروشیمی اطلاعات کسب کنید، این مطلب بهترین راهنمای شماست.

از نظر شما مهم ترین تفاوت بورس ایران و خارج کدام مورد است؟

گره معاملاتی در بورس چیست و چگونه رفع می‌شود؟

گره معاملاتی در بورس چیست و چگونه رفع می‌شود؟

گره معاملاتی در معاملات یک سهام معمولا زمانی رخ می‌دهد که سهم با صف خرید یا فروش سنگین مواجه باشد و طی جلسات معاملاتی تعداد کمی از سهام شرکت خریدوفروش شود. در این حالت از آنجا که حجم چندانی بین خریدار و فروشنده دست‌به‌دست نمی‌شود، قیمت سهام هم تغییر چندانی نمی‌کند و ممکن است قیمت سهام چندین روز متوالی تقریبا ثابت بماند. در این حالت اصطلاحا گفته می‌شود گره معاملاتی رخ داده است و سهم با تشخیص ناظر مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی خواهد شد.

منظور از گره معاملاتی در بورس چیست؟

همان‌طور که می‌دانید، در بورس ایران از آنجا که محدودیت دامنه نوسان روزانه وجود دارد، ممکن است برای نمادهای معاملاتی صف خرید یا فروش شکل بگیرد. معمولا در این حالت بازارگردان‌ها یا سهامداران عمده اقدام به عرضه صف خرید یا جمع کردن صف فروش می‌کنند تا سهم معاملات روان‌تر و نقدشوندگی مناسبی داشته باشد.

اما در نماد شرکت‌های کوچک‌تر یا سهامی که شناوری پایینی دارند، گاهی ممکن است صف‌های خرید یا فروش سنگینی شکل بگیرد و هیچ فروشنده یا خریداری حاضر نباشد اقدام به جمع کردن صف فروش یا عرضه کردن صف خرید کند. در این حالت ممکن است خریداران یا فروشندگان عمده قیمت تابلو سهم را منصفانه تشخیص ندهند و حاضر به خریدوفروش در آن قیمت نباشند. در این حالت قیمت سهم هم تغییر خاصی نمی‌کند و در نتیجه ممکن است مدت‌ها بگذرد اما معامله‌ای انجام نشود.

دستورالعمل و قوانین مربوط به گره معاملاتی

دستورالعمل سازمان بورس در مورد ایجاد وضعیت گره معاملاتی از این قرار است:

• یک نماد معاملاتی به‌رغم برخورداری از صف خرید یا صف فروش در پایان جلسه معاملاتی (حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با ۳ میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها) به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ۵ جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به‌استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد.
• کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
• کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.

ماده واحده: در صورت قرار گرفتن شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از ۱۵۰ (یک‌صد و پنجاه) میلیارد ریال در گره معاملاتی، رفع گره و عدم اعمال حجم مبنا با پیشنهاد مدیریت بازار بورس تهران همراه با ذکر دلایل مربوطه و تأیید مدیرعامل شرکت بورس صورت می‌پذیرد.

نکته: دقت کنید که بعضی از نمادها ممکن است شرایط بالا را داشته باشند، ولی مشمول گره معاملاتی نشوند. نکته اینجاست که تشخیص اینکه چه نمادهایی مشمول گره معاملاتی شوند، به عهده ناظر بازار است و ناظر گاهی به دلایل مختلف (از قبیل معاملات مشکوک، صف‌های ساختگی و…) ممکن است نماد را مشمول گره معاملاتی نکند.

چه شرکت‌هایی مشمول گره معاملاتی هستند؟

شرکت‌هایی را که مشمول گره معاملاتی شوند، ناظر بازار مشخص می‌کند. فهرست این شرکت‌ها را می‌شود در صفحه رسمی بورس (tsetmc.com) و در قسمت «پیام‌های ناظر بازار» مشاهده کرد. البته پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین هم قسمت پیام‌های ناظر دارند و در این قسمت پیام‌های مربوط به گره معاملاتی را هم به اطلاع مشتریان‌شان می‌رسانند.

دامنه نوسان در رفع گره

نمادهایی که با تشخیص ناظر بازار مشمول رفع گره معاملاتی می‌شوند، در جلسه معاملاتی بعد ابتدا در مرحله حراج ناپیوسته با دو برابر دامنه نوسان روزانه امکان معامله می‌یابد و سپس در مرحله حراج پیوسته، با دامنه نوسان روزانه معامله می‌شود. قیمت مرجع در مرحله حراج پیوسته همان قیمت کشف‌شده در مرحله قبل است.

مثال: فرض کنید نمادی در بورس ۱۰ جلسه معاملاتی متوالی با صف خرید همراه بوده و با تشخیص ناظر بازار مشمول گره معاملاتی شده است. قیمت این نماد در هنگامی که مشمول گره معاملاتی شده ۱۰۰۰ تومان به گره معاملاتی در بورس به چه معنا است؟ ازای هر سهم بوده است. در روز کاری بعد و در مرحله پیش‌گشایش، خریداران و فروشندگان در دامنه نوسان ۱۰ درصدی (از ۹۰۰ تومان تا ۱۱۰۰ تومان) با یکدیگر رقابت می‌کنند تا اصطلاحا کشف قیمت صورت بگیرد. فرض کنید قیمتی که در این مرحله کشف می‌شود ۱۱۰۰ تومان باشد. پس از این مرحله، معاملات سهم به صورت عادی (حراج پیوسته) و با دامنه نوسان ۵ درصدی (از ۱۰۴۵ تا ۱۱۵۵ تومان) ادامه پیدا می‌کند و قیمت مرجع این مرحله همان قیمتی است که در مرحله قبل کشف شده است (یعنی همان ۱۱۰۰ تومان).

اگر می‌خواهید با جزئیات معاملات نمادهایی که مشمول گره معاملاتی می‌شوند بیشتر آشنا شوید، باید دستورالعمل مربوط به نحوه انجام معاملات در بورس (ماده ۲۲) را با دقت بخوانید.

ماده ۲۲: دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران

بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته در بازه ۳۰ دقیقه‌ای با اعمال یک مرحله پیش‌گشایش، شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان می‌یابد. پس از این مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می‌شود. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف‌شده از طریق حراج ناپیوسته است.

تبصره ۱: درصورتی‌که در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا معاملات انجام‌شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تیید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع‌رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای یک‌بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.

تبصره ۲: در خصوص قیمت‌گذاری حق تقدم سهام برای اولین بار پس از افزایش سرمایه و در زمان عرضه حق تقدم استفاده‌نشده در صورت عدم کشف قیمت پس از دو نوبت حراج ناپیوسته، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار می‌شود. در زمان عرضه حق تقدم استفاده‌نشده، مدت‌زمان حراج ناپیوسته از شروع عملیات حراج آغاز و تا پایان جلسه‌ی معاملاتی ادامه خواهد داشت.

تبصره ۳: در تمامی مواد این دستورالعمل، حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد، مگر اینکه نوع محدودیت به‌صورت صریح بیان شده باشد.