رکود بورس در بزنگاه کدالی
دنیایاقتصاد : معاملات بورس تهران در نخستین روز کاری آخرین هفته دیماه در حالی پایان یافت که شاخص‌کل در ادامه روند کاهشی هفته گذشته خود، ۸۷/ ۰درصد دیگر کاهش ارتفاع داد و تا محدود یک‌میلیون و ۳۲۲هزار واحد عقب‌‌‌‌‌نشینی کرد. در این میان آنچه بیشتر از افت قیمت سهام، موجب نگرانی کارشناسان بورسی شد، ادامه روزهای رخوت‌‌‌‌‌آلود تالار شیشهای بود. روز شنبه ارزش معاملات خرد سهام به ۱۵۰۰میلیارد تومان کاهش یافت و همزمان با آن شاهد خروج ۲۸۶میلیارد تومانی سرمایه‌‌‌‌‌های حقیقی بودیم. آماری که نشان می‌دهد نه خبری از بازگشت پول به گردونه معاملات سهام است و نه سرمایه‌‌‌‌‌های فعلی حاضر در تالار شیشهای از نشاط کافی برخوردارند. کارشناسان معتقدند تداوم ابهاماتی که بر دادوستد سهام سایه افکنده‌‌‌‌‌اند، مهمترین عامل در ایجاد این رکود عمیق در بازار سهام است. رکودی که به موجب آن حتی محرک‌‌‌‌‌های بنیادی و اخبار مثبت نیز نمی‌توانند جهت حرکت قیمت‌ها را تغییر دهند و در مقابل با شنیده‌شدن هر خبر منفی، شاهد بیش‌‌‌‌‌واکنشی فعالان بورسی خواهیم بود.
این در حالی است که با استارت‌خوردن انتشار گزارش‌‌‌‌‌دهی شرکت‌ها برای فصل پاییز، این هفته شاهد ترافیک در سامانه کدال خواهیم بود و بر اساس آنچه گزارش ماهانه شرکت‌ها در سه‌ماه گذشته نشان‌داده می‌توان در انتظار عملکردهای مناسبی از ناشران بود. عملکرد‌هایی که در حالت طبیعی می‌تواند محرکی جدی برای تقویت تقاضا در تالار شیشهای باشد اما در شرایط فعلی، رکود معاملات و ناامیدی سهامداران از آینده بازار، می‌تواند مانعی بر سر راه انعکاس گزارش‌‌‌‌‌های کدالی و رشد سودسازی شرکت‌ها بر قیمت سهام و رشد نماگرهای بورسی باشد.
شبح قیمت‌گذاری دستوری در بازار سهام
«اضافه‌شدن محصولاتی که شامل قیمت‌گذاری دستوری حرکت بازار سرمایه به سمت عقلانیت می‌شوند و همچنین لغو معافیت معاملاتی برخی از صنایع دلایل ریزش روز گذشته قیمت‌ها در بورس تهران بود.» این را مهدی دلبری، کارشناس بازار سرمایه به «دنیایاقتصاد» می‌گوید و با بیان اینکه «بازار ضعیف است و هنوز ابهامات زیادی دارد» توضیح می‌دهد: هنوز ابهامات بودجه‌‌‌‌‌ای پابرجاست و این ابهامات در هفته‌‌‌‌‌های اخیر موجب تداوم ریزش شاخص‌کل بورس شده است. هرچند تلاش شد برخی از ابهامات با مصوبه ۱۰بندی ستاد هماهنگی اقتصادی حرکت بازار سرمایه به سمت عقلانیت دولت برطرف شود اما سرمایه‌‌‌‌‌گذاران هنوز ابهام دارند و بلاتکلیفند. علاوه‌بر ابهامات بودجه‌‌‌‌‌ای، هفته گذشته مصاحبه‌‌‌‌‌ای از سوی مسوولان وزارت صنعت منتشر شد که بر اساس آن اعلام شد محصولات بیشتری در سیطره قیمت‌گذاری دستوری قرار می‌‌‌‌‌گیرند. صنعت لاستیک و روانکارها از جمله این محصولات بودند که قرار است از این به بعد مشمول قیمت‌گذاری دستوری شوند و همین مساله سیگنال منفی به بازار سرمایه بود و باعث ریزش روز گذشته بازار هم شد.
اثر منفی لغو معافیت مالیاتی برخی محصولات شیمیایی
او در ادامه به مورد دوم که باعث ریزش روز گذشته بازار شد، اشاره میکند و می‌گوید: شایعه‌‌‌‌‌ای هم در هفته گذشته مطرح شد که محصولات متانول هم جزو آن دسته از محصولات قرار می‌گیرد که معافیت مالیاتی آنان حذف می‌شود، بنابراین این خبر هم برای بازار سهام سیگنال منفی به‌دنبال داشت و اثر منفی خود را روی بازار گذاشت.
این کارشناس بازار سهام با بیان اینکه «اینها ابهامات و اخباری بود که در هفته گذشته مطرح شد و اثر آن را روز شنبه در بازار دیدیم» به روند معاملات بازار در یک‌ماه گذشته اشاره میکند و می‌افزاید: متاسفانه در یک‌ماه گذشته کمترین ارزش معاملات را در روزهای مختلف داشتیم و می‌توان گفت آذر و دیماه تقریبا جزو بدترین روزهای بازار سرمایه از لحاظ ارزش معاملاتی بودند. ما همچنان شاهد خروج منابع از سوی اشخاص حقیقی از بازار هستیم و این موضوع برای بورس مساله‌‌‌‌‌ساز شده است.
دلبری تشریح میکند: اکنون سهامداران بازار سرمایه به این نتیجه رسیده‌‌‌‌‌اند که رشد کالاها بیشتر از رشد سهام شرکت‌هاست، یعنی به‌عنوان مثال اگر ورق فولاد‌مبارکه را بخرند و برای مدتی نگهداری کنند، سود بیشتری نصیبشان می‌شود تا اینکه در همان مدت زمان سهام شرکت فولاد‌مبارکه را بخرند یا حتی اگر خودرو بخرند؛ سود بیشتری میکنند تا اینکه سهامدار این صنعت باشند.
بازگشت پدیده چند نرخی به بازارها
او با تاکید بر اینکه این مساله ریسک بزرگی برای بازار است پیش‌‌‌‌‌بینی میکند بار دیگر بازار چند نرخی‌شدن کالا و محصولات داغ شود و به‌زودی شاهد چند قیمتی‌شدن محصولات خواهیم بود. دلبری در این‌باره می‌گوید: در ماه‌‌‌‌‌های گذشته هم ما در قیمت مرغ، تخم‌‌‌‌‌مرغ و محصولات خوراکی شاهد چنین وضعیتی بودیم اما آنچه از شواهد پیداست این چند قیمتی‌بودن به‌زودی در سایر محصولات هم مشاهده خواهد شد.
این کارشناس بازار سهام اشتباه دولت در این حوزه را یادآور می‌شود و می‌گوید: متاسفانه دولت فعلی هم دوباره بر مدار اشتباه دولت قبل قرار گرفته و بر تثبیت قیمت‌ها اصرار دارد و سود بنگاه‌‌‌‌‌ها و شرکت‌ها را مورد هجمه قرار داده است. این اشتباه باعث می‌شود که بازار شفافی مثل بورس به بازار غیرشفافی تبدیل شود و تنها تریبونی باشد برای افرادی که منصبی بگیرند اما به فکر منافع بلندمدت شرکت‌ها نباشند.
هیچ خبر خوبی بازار را تکان نمی‌دهد
دلبری درباره علت عدم‌تاثیر اخبار خوب بر بازار سهام نیز می‌گوید: علت اینکه دیگر هیچ خبر خوبی بازار را تکان نمی‌دهد؛ به عدم‌اعتماد مردم و صاحبان سرمایه به دولت بازمی‌‌‌‌‌گردد. عدم‌اعتماد مهمترین متغیر است. به‌رغم شعارها، مصاحبه‌‌‌‌‌ها و کارهای رسانه‌‌‌‌‌ای که انجام می‌شود اما در عمل تفاوت‌‌‌‌‌های فاحشی مشاهده می‌شود. به اعتقاد او سهامداران و فعالان بازار سرمایه منتظر اقدام عملی هستند نه شعار و مصاحبه و دستورات روی کاغذ.
آسیب قیمت‌گذاری دستوری
این کارشناس بازار سرمایه اظهار میکند: متاسفانه با دولتی روبه‌رو هستیم که نمی‌توان به رفتار و عملکرد اقتصادی‌‌‌‌‌اش اطمینان و اعتماد داشت. مثلا با وجود اینکه شعار حذف قیمت‌گذاری دستوری دادند اما همچنان می‌‌‌‌‌بینیم که دست از قیمت‌گذاری دستوری برنداشته‌‌‌‌‌اند و در بازار دخالت میکنند.
او با تاکید بر اینکه «تا اعتماد صورت نگیرد منابع به بازار تزریق نمی‌شود» می‌گوید: بازار سهمهای ارزان و ارزنده زیاد دارد اما ریسک‌‌‌‌‌های زیادی هم دارد که یکی از همین ریسک‌‌‌‌‌ها، ریسک بودجه‌‌‌‌‌ای است و دخالت دولت است که سایه‌‌‌‌‌اش بر سر بورس سنگینی میکند. دلبری در ادامه شرایط موردنیاز رشد بازار را برمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شمرد و توضیح می‌دهد: برای اینکه بورس، بازار باثباتی باشد و شرایط امیدوارکننده‌‌‌‌‌ای فراهم شود (یعنی سهامدار با اطمینان وارد بازار سرمایه شود و بداند سهامش حداقل هم‌‌‌‌‌سو با تورم رشد میکند) دولت باید رفتار منصفانه و عادلانه‌‌‌‌‌ای با بازار داشته باشد. رفتار منصفانه هم یعنی اینکه در قیمت‌گذاری و دخالت‌‌‌‌‌ها به‌عنوان بازیگر بیرونی عمل کند، یعنی وارد گود نشود که هم سوت بزند و هم بازی کند! دولت نباید در بازارها دخالت کند. اگر می‌‌‌‌‌خواهیم بازار، بازار با‌نشاطی باشد و به ریل اصلی خود بازگردد، باید به مکانیزم آن احترام بگذاریم.
این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: اتفاق خطرناکی که الان در بازار می‌افتد، این است که بازار در حال حرکت به سمتی است که ارزش دارایی‌ها پایین می‌‌‌‌‌آید. دولت ۷۰درصد بازار را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در اختیار خود دارد اما عملا ارزش دارایی را از بین میبرد و دچار افت قیمت میکند تنها به این قیمت که نهایتا سالی ۴۰ هزار میلیارد تومان از این شرکت‌ها به اسم قیمت‌گذاری گاز و حقوق دولتی بردارد. این بدترین اشتباه دولت است و باعث شده امروز بازار سرمایه چنین وضعیتی داشته باشد.
دلبری با تاکید بر اینکه «اگر دولت به این عقلانیت برسد که کارش اشتباه است و از این راه بازگردد، بازار برمی‌‌‌‌‌گردد»؛ اظهار امیدواری میکند شرایط بازار سهام به سمتی برود که شرکت‌ها ریسک کنند و طرح‌‌‌‌‌های توسعه‌‌‌‌‌ای برای خود تعریف کنند. به اعتقاد او اکنون شرکت‌ها به دلیل ابهاماتی که وجود دارد چنین جراتی پیدا نکرده‌‌‌‌‌اند و در صورتی‌که ابهامات برطرف شود، شرکت‌ها هم به این سمت قدم برمی‌‌‌‌‌دارند و شاهد اتفاقات خوب در بازار سرمایه خواهیم بود.
بلاتکلیفی سهامداران
مهدی ساسانی از دیگر کارشناسان بازار سرمایه، بازار دیروز را بازاری «بی‌‌‌‌‌روح» توصیف میکند و درباره دلیل ریزش بورس به «دنیایاقتصاد» می‌گوید: در ابتدای هفته که بازار شروع می‌شود فروشنده‌‌‌‌‌ها دنبال روزنه‌‌‌‌‌ای هستند که خریدارها برتری خود را روی تابلو نشان دهند، اما وقتی بازار شروع می‌شود و قدرت خریدار پایین است، فروشنده‌‌‌‌‌های بیشتری ظاهر می‌شوند. به همین دلیل روز شنبه ما شاهد چنین ریزشی در بازار بودیم. البته وضعیت در هفته‌‌‌‌‌های قبل هم همین بود. او در ادامه توضیح می‌دهد: دلیل ریزشهای اخیر شاخص‌کل بورس این است که بازار در یک بلاتکلیفی و شرایط برزخی به‌سر میبرد؛ به‌طوری‌که ابهاماتی که پیش‌روی بازار وجود دارد، برطرف نشده و به‌نظر هم نمی‌رسد به‌زودی رفع شود.
ریسک ابهامات بودجه برای بازار
ساسانی به این ابهامات اشاره میکند و می‌گوید: تصویب یا عدم‌تصویب برخی از بندهای لایحه بودجه سال۱۴۰۱ که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، یکی از ابهامات مهم است که فعلا باید منتظر نظر مجلس بود. دومی هم به مذاکرات احیای برجام و اتفاقاتی که در وین می‌افتد، برمی‌‌‌‌‌گردد که باعث شده بازار سرمایه و سرمایهگذاری بلاتکلیف باشند. مجموعه این عوامل دست در دست هم داده و باعث شد‌‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌اند ما شاهد چنین ریزش‌‌‌‌‌‌هایی در بازار سهام باشیم که متاسفانه ادامهدار هم شده است.
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است تا زمانی‌که انگیزه لازم برای خریداران ایجاد نشود و افق روشن‌‌‌‌‌تری برای سرمایهگذاری روبه‌روی آنان قرار نگیرد به سمت خرید سهام نمی‌‌‌‌‌آیند و ما همچنان شاهد تداوم این شرایط بر بازار خواهیم بود.
بازار در برابر اخبار خوب واکسینه شده است
ساسانی تاکید میکند که از اینجا به بعد بازار با خبر خوب هم برنمی‌‌‌‌‌گردد. او توضیح می‌دهد: بازار وقتی به شرایط فعلی می‌رسد دیگر با خبر خوب نمی‌تواند تکان بخورد؛ دلیل آن‌هم این است که همه خبر‌هایی که در روزها، هفته‌‌‌‌‌ها و ماه‌‌‌‌‌های اخیر به بازار مخابره شد، متاسفانه نتوانست اثر خود را روی بازار بگذارد، یعنی بازار نسبت به این اخبار واکسینه شده است. به‌عبارت دیگر این اخبار دیگر کلیشه‌‌‌‌‌ای شده و اثری روی بازار نخواهد داشت. اینها نشان‌دهنده آن است که پول تمایلی ندارد که به سمت بازار بیاید. وقتی هم سرمایه‌‌‌‌‌گذار و سهامدار می‌‌‌‌‌بینند که بازار به خبرهای مثبت واکنش نمی‌دهد برای خبرهای مثبت بعدی محتاط عمل میکند، یعنی هر خبر خوب یا گزارش خوبی که از شرکت‌ها بیرون می‌‌‌‌‌آید، دیگر تاثیری روی بازار ندارد و بورس را تکان نمی‌دهد و سهامداران از آن استقبالی نمی‌‌‌‌‌کنند.
ورود نقدینگی، نیاز ضروری بازار
این کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه «بازار به پول و اعتماد نیاز دارد تا بتواند دوباره به روزهای خوب خود بازگردد» می‌گوید: نکته جالب اینجاست که اگر بازار تقاضای قبلی را روی تابلوی معاملات خود ببیند به شرایط و حالت عادی برمی‌‌‌‌‌گردد و حتی اگر حقوقی‌‌‌‌‌‌هایی هم که تا امروز از بازار حمایت می‌کردند، دیگر حمایت نکنند شرایط عادی ادامهدار خواهد بود. مانند اتفاقی که در سال‌های قبل شاهد آن بودیم، بنابراین مهم اول کار است که استارت از کجا زده می‌شود. ساسانی با بیان اینکه «تا زمانی که خریدار جدید و جدی نداریم که پول را از بیرون بورس وارد بازار کند متاسفانه وضع همین خواهد بود»، می‌گوید: متاسفانه حجم قابل‌توجهی از سرمایه‌‌‌‌‌ها در ماه‌‌‌‌‌های گذشته از بازار خارج شده است. این پولی هم که اکنون در بازار می‌‌‌‌‌چرخد همان پول درون بازار است که توان بالا بردن قیمت‌ها را ندارد.
بورس شنبه از دریچه آمار
در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افت ۸۷/ ۰درصدی مواجه شد، از ۳۴۴نماد معامله‌شده، قیمت پایانی ۵۷ سهم (۱۷درصد) مثبت بود و در مقابل ۲۸۰سهم (۸۱درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۸ نماد (۲ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۵ میلیارد تومان تشکیل دادند، اما در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌گیری صف‌فروش در ۴۷نماد بورسی (۱۴درصد) به ارزش ۱۲۰میلیارد تومان بودیم.
در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس کاهش ۶۳/ ۰درصدی را ثبت کرد، ۹۵ نماد معامله شدند که در این میان قیمت ۶۸سهم (۷۲ درصد) مثبت و ۴۱ سهم (۴۳ درصد) منفی بود. در این بازار ۷نماد (۷درصد) صف خریدی به ارزش ۱۷میلیارد تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌گیری صف‌فروش در ۲۱ نماد فرابورسی (۲۲ درصد) به ارزش ۳۹ میلیارد تومان بودیم.
بازار پایه نیز دیروز میزبان دادوستد ۱۳۶ نماد بود. در این میان ۴۰ سهم (۲۹ درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد ۸۴ سهم (۶۲ درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۲۵ نماد (۱۸درصد) صف خریدی به ارزش ۷۰ میلیارد تومان شکل دادند و صف‌فروش در این بازار ۶۱ نماد (۴۸درصد) با ارزشی بالغ بر ۱۸۲میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.
خروج بی‌‌‌‌‌پایان پول‌های حقیقی
روز گذشته «دنیایاقتصاد» در گزارشی به وضعیت ورود و خروج سرمایه به تالار شیشهای طی دو سال گذشته پرداخت. آمارها نشان می‌دهد ۲۰هفته متوالی است که فرار سهامداران خرد از گردونه معاملات سهام ادامه دارد، به‌طوری که پس از خروج کامل سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که در دوره رونق سال۹۹ وارد بورس شده بودند حالا سهامداران قدیمی نیز به جرگه فروشندگان پیوسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. بر اساس این آمار، از ۲۰ مرداد ۹۹ تا پایان دادوستدهای روز شنبه (۲۵دیماه) بیش از ۹۹هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شده که افزون بر ۳هزار میلیارد تومان بیشتر از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که در ۵ماه نخست سال ۹۹ به تالار شیشهای وارد شده بود.
در این راستا روز گذشته نیز شاهد انتقال سهامی به ارزش ۲۸۶میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بودیم. نگاهی به عملکرد بازیگران بورسی در صنایع فعال نشان می‌دهد در حالی تنها ۵ گروه در لیست خرید حقیقی‌‌‌‌‌ها جای گرفتند که در مقابل شاهد خروج سرمایه‌‌‌‌‌های خرد از ۳۳ صنعت بورسی بودیم. خودرویی‌‌‌‌‌ها اما در صدر این لیست خروج جای گرفتند و شاهد انتقال سهامی به ارزش ۶۰میلیارد و ۹۹۰میلیون تومان از سبد سهامداران خرد به پرتفوی حقوقی‌‌‌‌‌های بورس تهران بودند. پس از آن نوبت به فلزی‌‌‌‌‌ها رسید تا با خالص فروش ۵۷ میلیارد و ۱۲۰میلیون تومانی حقیقی‌‌‌‌‌ها مواجه شوند. گروه‌‌‌‌‌های فرآورده‌های نفتی، بانک‌ها، محصولات شیمیایی و سیمان از دیگر صنایعی بودند که شاهد تغییر مالکیت سهام در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. در آنسوی بازار اما سرمایه‌‌‌‌‌های حقیقی گروه‌‌‌‌‌های لاستیک و پلاستیک، محصولات کاغذی، زغال‌سنگ، تامین آب، برق و گاز و محصولات چوبی را برای ورود مناسب دیدند.
حرکت بازار سرمایه به سمت عقلانیت
روحانی عملکرد دولت در ایفای تعهدات ابزارهای مالی اسلامی را تاکنون قابل اتکا دانست و گفت: بخش خصوصی در عرضۀ اوراق مالی اسلامی جدید طی دهۀ اخیر همواره در بازارسرمایه حضور داشته است. چنانچه خواهان حضور دائم بخش خصوصی و دولت در بازارسرمایه هستیم باید ابزارسازی‌های نوین جهت تأمین مالی برای آنها در دستورکار قرار گیرد.
به نقل از پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا)، حسن روحانی، امروز یکشنبه در یکصد و هفتاد و چهارمین جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، با اشاره به برنامههای دولت برای مقابله با جنگ اقتصادی آمریکا اظهار کرد: اگر چه تحریمهای غیرانسانی و غیرقانونی آمریکا موجب کاهش درآمدهای ارزی کشور شده است و درآمدهای ارزی کشور در سال ۹۹، قابل قیاس با درآمدهای ارزی کشور در اوایل دهه ۹۰ نیست، اما با گذشت بیش از ۲.۵ سال از این تحریم‌ها، دولت با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام داده، مانع از تحقق هدف شوم آمریکا یعنی فروپاشی کشور شده است.
روحانی با تأکید بر ضرورت حفظ آرامش سیاسی و لزوم انسجام در کشور، اظهار داشت: ازجمله محورهایی که دشمنان این مرز و بوم در کنار جنگ پرفشار و سخت اقتصادی روی آن به عنوان مقوم تحریم‌ها سرمایهگذاری ویژه کرده‌اند، منازعات و اختلافات داخلی است.
رئیس‌جمهور با اشاره به ضرورت هوشیاری در برابر توطئه دشمنان تصریح کرد: از همۀ مسئولان، فعالان، دلسوزان نظام و کشور دعوت میکنم که با حفظ آرامش و عقلانیت سیاسی مانع از اختلافات و منازعات شوند و اجازه ندهند برخی افراد معدود با انگیزههای گروهی، جناحی، مقطعی و زودگذر سیاسی زمینهساز تحقق آرزوهای شوم بدخواهان این سرزمین شوند.
بخش خصوصی، موتور محرک اقتصاد
روحانی در ادامه با بیان اینکه دولت بخش خصوصی را موتور محرک اقتصاد کشور میداند، اظهار داشت: حمایتهای همهجانبه از افزایش نقش این بخش در اقتصاد و واگذاری میدان تولید و صادرات، بهویژه شرکت‌های دانشبنیان، جایگاه مهمی در سیاست‌های اقتصادی دولت خواهد داشت.
در این جلسه رئیس کل بانک مرکزی، گزارشی از روند تحولات در بازار بین بانکی و عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی ارائه کرد. رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه سیاستگذاری پولی در دهههای گذشته با بیثباتی همراه بوده است، تصریح کرد: اقدام بانک مرکزی تدبیری بهموقع و مهم برای مدیریت نرخ سود با تکیه بر سازوکار بازار است و نه بر پایۀ روش‌های دستوری که ثبات بازار را بر هم میزند .
روحانی خاطرنشان کرد: بانک مرکزی برای هدایت نرخ سود بین بانکی از ابزارهای قانونی و بازار باز استفاده کند. عملیات بازار باز، حرکتی مفید برای به جریان انداختن اوراق دولتی و نقدینگی و تدبیری مهم برای ترغیب مشارکت مردم و پویایی آنها در بازار محسوب می‌شود. رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه این راهبرد باید کماکان با قوت بیشتر ادامه یابد، گفت: بانک مرکزی باید از طریق تسهیل‌گری پولی و اعتباری، در تعامل با وزارت اقتصادی و دارایی آسیبهای وارده به اقتصاد را مهار و تعدیل کند. در این زمینه، باید گزارش‌‌‌‌‌های منظم از روند عملیات بازار باز و دستاوردهای آن به اطلاع عموم برسد .
فصل جدید تأمین مالی
رئیس‌جمهور با بیان اینکه در عرصۀ بازار انتشار و عرضۀ اوراق مالی اسلامی هنوز پتانسیل‌های زیادی برای استفاده وجود دارد، اظهار داشت: با استفاده از این فرصت‌ها فصل جدیدی از تأمین مالی بازار محور باز می‌شود.
روحانی تصریح کرد: دولت در راستای چابکسازی، اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و حمایت از بازار سرمایه بهویژه هدایت نقدینگی به سوی اشتغال مولد، مردم محور کردن اقتصاد و شفافسازی فعالیتهای اقتصادی عرضۀ سهام شرکت‌های دولتی در بازار سرمایه را به جد در دستور کار قرار داده که بدون تردید تا پایان دولت دوازدهم ادامه خواهد یافت.
حذف دامنه نوسان؛ پویایی بورس یا سکون بیشتر؟
خبرهای حذف دامنه نوسان بار دیگر از تالار بورس کشور به گوش می‌رسد، موضوعی که موافقان و مخالفان بسیاری در این بازار دارد.
به گزارش آگاه پرس- مهمترین مولفه سلامت بازار بورس و اوراق بهادار و آنچه باعث اعتماد سهامداران می‌شود؛ شفافیت، رعایت عدالت و انصاف و همچنین سیاستگذاری منطبق بر عقلانیت در مدیریت بازار سرمایه است.
سیاستگذار در این زمینه چه ابزاری در دست دارد؟ تا کجا می‌تواند بر سلامت بازار نظارت داشته باشد و از چه مرحله‌ای دیگر دخالت او سبب به هم ریختگی بازار و قهر سهامداران می‌شود؟
طبق آن چه آیسکو (سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار) در سال ۲۰۱۸ خطاب به سازمان‌های بورس کشورهای جهان منتشر کرده است، متوقف‌کننده‌های خودکار در سطح نماد یا شاخص کل و همچنین دامنه نوسان، از جمله ابزارهای سازمان‌های بورس و اوراق بهادار در کنترل بازار است.
بحث روی دامنه نوسان، تغییر آن، ایجاد دامنه پویا و حتی حذف کلی این ابزار کنترلی، سال‌ها است که در رسانه‌های بورسی و بین کارشناسان مورد بحث قرار می‌گیرد.
از هفته سوم مرداد سال ۱۳۹۹ و پس از ریزش تاریخی بازار، سیاستگذاران و تصمیم‌گیران دولتی از هر روشی برای جلب دوباره اعتماد سهامداران استفاده کرده‌اند. هرچند در این راه موفق نبودند.
دامنه نوسان و تصمیم‌گیری درباره شیوه مدیریت آن، پای ثابت بحث و گفت‌وگو در جلسات مدیران بورسی است. در حالی که ریزش بازار در دولت جدید هم ادامه داشته، خبر رسیده سیاستگذاران باز هم قرار است از اهرم دامنه نوسان برای شوک به بازار بورس استفاده کنند.
اما دامنه نوسان چقدر بر ریزش و یا صعود بازار اثر گذار است؟ آیا با دستکاری مداوم این ابزار، بازار سمت و سوی مثبت پیدا میکند؟
توصیه‌های آیسکو برای کنترل بازار
در گزارشی که توسط معاونت توسعه سازمان بورس و اوراق بهادار در مهر ماه ۱۴۰۰ منتشر شده است، با اشاره به توصیه‌های آیسکو برای کنترل بازار، موارد متعددی از ملزومات وضع دامنه بر معاملات بازار مورد تاکید قرار گرفته است.
در این گزارش هدف آیسکو از ارائه این پیشنهادات اطمینان از انجام معاملاتی شفاف و عادلانه و حفظ یکپارچگی بازار بیان شده است. توصیه‌های ۷ موردی که به شرح زیر است.
- بورس‌های اوراق بهادار باید دارای ساز و کار کنترل نوسان مناسب برای مواجهه با نوسان‌های شدید قیمتی باشند. بورس‌ها باید ساز و کار مناسب برای بازار خود را طراحی و پیاده‌سازی کنند و برای استفاده از ساز و کار یاد حرکت بازار سرمایه به سمت عقلانیت شده، پارامترهای مناسبی را مورد استفاده قرار دهند.
- ساز و کار کنترل نوسان باید به صورت منظم و مستمر مورد بازتعریف قرار گیرد. بورس‌ها باید در فرایند بازتنظیم ساز و کار یاد شده موارد زیر را مد نظر قرار دهند.
- نوع ابزار یا دارایی مالی ( سهام، صندوق قابل معامله یا …)
- ساز و کار نوسان مورد استفاده
- میزان نقد شوندگی هر ابزار مالی
- میزان نوسان دارایی
- قیمت ابزار مالی
- بازارهای بورس باید بر ساز و کار کنترل نوسان قیمت نظارت مستمر داشته باشند تا اطمینان حاصل کنند که این ساز و کار در اجرا به همان صورتی که طراحی شده با دقت و صحیح کار میکند. همچنین بورس‌ها باید شرایطی را که نیاز به بازنگری دارد، شناسایی کنند.
- بازارهای بورس باید از وجود اطلاعات مورد نیاز برای نظارت موثر بر ساز و کار کنترل نوسان اطمینان حاصل کنند. همچنین این بازارها باید از ذخیره‌سازی و نگهداری اطلاعات یاد شده، اطمینان حاصل کنند.
- اطلاعات مربوط به آغازگر ساز و کار کنترل نوسان و زمان عملکرد آنها، باید در دسترس باشد.
- بورس باید اطلاعات کافی در ارتباط با چگونگی کارکرد ساز و کار کنترل نوسان قیمت را در دسترس فعالان بازار قرار دهد.
- شرایط آغازگر برای شروع توقف
- جزئیات مربوط به متوقف کننده مورد استفاده
- مراحل معاملاتی دارای توقف
- چگونگی پایان یا تمدید توقف
- بورس باید بلافاصله پس از فعال شدن آغاز ساز و کار کنترل نوسان قیمت اطلاعات آن را منتشر کند.
از دامنه نوسان ایستا تا پویا
همانطور که توضیح دادیم، سیاستگذار از طریق دو ابزارِ متوقف‌کننده‌های خودکار و همچنین دامنه نوسان می‌تواند بازار را مدیریت کند. در این بین دامنه نوسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اما دامنه نوسان چیست؟ محدودهای که مشخص میکند ارزش سهم تا چه اندازه‌ای در روز معاملات می‌تواند صعود یا نزول داشته باشد. تمام سفارشات قیمتی بیشتر یا کمتر از دامنه نوسان حذف شده و در سامانه معاملاتی به ثبت نمی‌رسند.
کشورهای مختلف، براساس نیاز بازار و بازبینی و تنظیم سیاست‌های جدید، روش‌های مختلفی را برای تعیین و اجرای دامنه نوسان در نظر گرفته‌اند.
آنچه در بازار بورس ایران برقرار است، دامنه نوسان ایستا در بازه مثبت و منفی ۵ درصد است. اما دامنه نوسان ایستا و پویا چه تفاوت‌هایی دارند؟
در دامنه نوسان ایستا مبنای قیمتی دامنه نوسان، قیمت معاملات در روز گذشته یا قیمت تئوریک آخرین حراج در نظر گرفته می‌شود. دامنه نوسان ایستا همانطور که از نامش پیدا است، ثابت است.
اما دامنه نوسان پویا، حداکثر و حداقل قیمت را در اطراف قیمت مبنای پویا نشان می‌دهد. قیمت مبنای مورد استفاده در این دامنه، قیمت آخرین معامله و یا آخرین حراج است.
در اکثر بورس‌های پیشرفته دنیا، یا دامنه نوسان وجود ندارد یا بر اساس نوع سهم، دامنه نوسان به صورت پویا در نظر گرفته می‌شود.
ورود دامنه نوسان به بورس ایران
وضع دامنه نوسان در بورس‌های دنیا به دهه ۹۰ میلادی باز می‌گردد. ورود این ابزار کنترل کننده به بازار بورس و اوراق بهادار ایران نیز در دهه ۸۰ شمسی کلید خورده است.
از آن زمان تا کنون دامنه نوسان، پای ثابت نسخه سیاستگذاران برای کنترل بازار بوده و دامنه نوسان هر ازچندگاهی به دلیل اتفاقات بازار و به دلیل ایجاد شوک در روند معاملات تغییر کرده‌است.
در روزهای بعد از ریزش بزرگ در سال ۱۳۹۹، سیاستگذاران بورسی برای ایجاد شوک مثبت به بازار بورس، به دامنه نوسان نامتقارن روی آوردند. در آن زمان دامنه نوسان بین اعداد منفی ۲ درصد و مثبت ۶ درصد تعیین شد. تصمیمی که تنها چند روز توانست بازار را به روند صعودی بازگرداند.
تغییر دامنه نوسان در بازار بورس و اوراق بهادار ایران طی سالیان گذشته بر اساس جدول زیر بوده است:
| بازه زمانی | دامنه نوسان |
| از فروردین ۷۸ تا ابتدای ۸۰ | کنترل شده قضاوتی |
| از فروردین ۸۰ تا خرداد ۸۲ | دامنه متقارن ۱ تا ۵ درصدی بر اساس نرخ P/E |
| از خرداد ۸۲ تا بهمن ۸۴ | دامنه متقارن ۵ درصدی |
| از بهمن ۸۴ تا اردیبهشت ۸۷ | دامنه متقارن ۲ درصدی |
| از اردیبهشت ۸۷ تا آبان ۸۸ | دامنه متقارن ۳ درصدی |
| از آبان ۸۸ تا تیر ۸۹ | دامنه متقارن ۵/۳ درصدی |
| از تیر ۸۹ تا خرداد ۹۴ | دامنه متقارن ۴ درصدی |
| از خرداد ۹۴ تا بهمن ۹۹ | دامنه متقارن ۵ درصدی |
| از بهمن ۹۹ تا اردیبهشت ۱۴۰۰ | دامنه نامتقارن منفی ۲ و مثبت ۶ درصدی |
| از اردیبهشت۱۴۰۰ تا امروز | دامنه متقارن ۵ درصدی |
آشفتگی اعداد جدول بالا حاکی از سردرگمی روند سیاستگذاری در بازار بورس ایران است. بازاری که در دو سال گذشته بعد از موج حضور سهامداران خرد و مردم بی تجربه، بعد از صعودی حباب‌گونه، سقوطی را تجربه کرد که سرمایه بسیاری از مردم را بر باد داد.
موافقان وضع دامنه نوسان، مواردی را از جمله جلوگیری از تلاطم شدید بازار، ایجاد دوره سکون، جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها، جلوگیری از سفته‌بازی و … را برای دفاع خود از وضعیت موجود بازگو میکنند. اما مخالفان اصرار دارند که وضع دامنه نوسان با روند فعلی تنها و تنها باعث سرکوب بازار می‌شود.
مخالفان علاوه بر این نظریه، معتقدند دامنه نوسان باعث سر ریز تلاطم به روزهای آتی و ریزشهای دوره‌ای خواهد شد. دامنه نوسان عملا از ریزشهای بزرگ یک روزه و اصلاح قیمت در مدت زمان کوتاه جلوگیری میکند. این روند سبب می‌شود بازار روزهای بیشتری را در حالت ریزش طی کند.
این خود مقدمه اثری مخرب با نام اثر «ربایش» و یا «کهربایی» در بازار بورس است. در این مواقع سهامداران با نزدیک شدن قیمت به کف یا سقف دامنه نوسان، به سرعت در صف‌های خرید و یا فروش به سمت سقف یا کف قیمت سهم حرکت میکنند.
این اثر باعث قفل شدن بازار و همچنین کاهش نقد شوندگی خواهد شد. بررسی‌های سازمان بورس و اوراق بهادار نشان می‌دهد ۸۰ درصد سهام شرکت‌های حاضر در بورس، بر اثر وضعیت «کهربایی» به سمت کف قیمتی حرکت کرده‌اند. این تحقیق بازگو کننده این مسئله است که دامنه نوسان، بر خلاف ذهنیت مدیران بورسی در جهت تضعیف بازار و قفل شدن صف‌های فروش حرکت کرده است.
عظیم ثابت از کارشناسان بازار سرمایه در گفت‌وگو با اقتصاد آنلاین در مورد وضعیت بازار و دامنه نوسان ثابت گفته است:
«یکی از انتقادهایی که به دامنه نوسان وارد است موضوع «صف محوری» است. در واقع سهامدار با کنار گذاشتن تحلیل‌های علمی و منطقی به‌صورت توده‌وار «صف‌محوری» را تقویت میکند. ایجاد صفوف فروش و خرید این شائبه را ایجاد میکند که با خریدن یا نخریدن، ۵ درصد سود یا زیان به‌صورت قطعی نصیب سهامدار می‌شود از این رو با بازاری سر و کار خواهیم داشت که صف، محور معاملات قرار می‌گیرد. از سوی دیگر دست برخی افراد را برای جهت‌دهی بازار و دستکاری قیمت‌ها نیز باز می‌گذارد.
متولیان بورس اگر به دنبال بازاری پویا و تحلیل محور هستند باید بدانند این ۵ درصدها وحی منزل نیستند. به گونه‌ای که در مواقع رشد بازار، دامنه نوسان بالا را محدود و زمانی که بازار رو به سرازیری می‌رود دامنه نوسان پایین را محدود کنند.
او بهترین راهکار برای به تعادل رساندن بازار در وضعیت فعلی را بازارگردانی عنوان میکند و می‌گوید: «اشاعه بازارگردانی امکان نقدشوندگی را افزایش می‌دهد. در حال حاضر بسیاری از سهامداران نسبت به بلوکه شدن سرمایه خود نگرانی زیادی دارند از این رو این دسته از سهامداران با رفتارهای هیجانی، فضای معاملات را متشنج میکنند و وارد صفوف فروش می‌شوند. دو سوم معامله‌گران سهام، سرمایه‌شان زیر ۱۰۰ میلیون تومان است، بنابراین تصمیمات جدیدی که اتخاذ می‌شود باعث ترس و وحشت سهامداران می‌شود و مشکلات عمده‌ای را برای کل بازار به وجود می‌آورد.»
از زمان ریاست شاپور محمدی بر بازار بورس و اوراق بهادار، زمزمه‌های تغییر نوسان ایستا و تبدیل آن به نوسان پویا به گوش می‌رسد. قاسم دهنوی رئیس پیشین بازار بورس نیز از ایجاد مقدمات کار برای تغییر نوع نوسان در بازار سهام ایران خبر داده بود.
وعده‌ای که عنوز محقق نشده است. در همین رابطه حسن برادران هاشمی از کارشناسان بازار سرمایه به اقتصاد آنلاین گفته است:
«زمانی که زمزمه اجرای دامنه نوسان پویا به گوش می‌رسید، بازار سرمایه بسیار متعادل پیش می‌رفت و با مشکل خاصی دست و پنجه نرم نمی‌کرد. در آن مقطع نه بازار خیلی منفی بود و نه خیلی مثبت. بازاری کاملا متعادل که می‌توانست با حذف دامنه نوسان و تبدیل آن به دامنه نوسان پویا روند معاملات وارد فاز جذاب‌تری شود. تغییر مکرر قوانین و تصمیمات لحظه‌ای مسوولان این سیگنال را به سهامدار می‌دهد که وضعیت خوب نیست بر همین اساس فعالان بازار را برای ماندن در بورس با تردید مواجه میکند.»
او با تاکید بر حذف دامنه ایستا برای سهمهای بزرگ اضافه کرده است:
«حذف دامنه نوسان برای کل سهام اقدامی نامناسب محسوب می‌شود، اما آن ۵۰ شرکت بزرگ بازار که حجم مبنای زیادی دارند می‌توانند با دامنه باز روند بازار را به سمت متعادل شدن هدایت کنند، اما باز کردن دامنه نوسان برای سهام کوچک‌تر ممکن است منجر به اتفاقات ناخوشایندی شود.»
دامنه نوسان در سایر بورس‌های دنیا
در بسیاری از بورس‌های پیشرفته جهان، دامنه نوسان به صورت پویا و حتی ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی هم که به طور کلی دامنه نوسان را از گردونه معاملاتی بازار سهام خود حذف کرده‌اند.
در تاریخ ۶ می سال ۲۰۱۰ میلادی شاخص داوجونز در مدت ۱۰ دقیقه، ۹ درصد سقوط کرد. این اتفاق باعث شد سیاستگذاران امریکایی به فکر وضع قوانینی برای جلوگیری از سقوط متحد بازار بیفتند.
به همین دلیل کمیسیون بورس و اوراق بهادار امریکا در سال ۲۰۱۰ طرحی را برای مواجهه با نوسانات سریع به تصویب رساند.
مطابق این قانون اگر سهمی در کمتر از ۵ دقیقه، ۱۰ درصد نوسان کند، بسته خواهد شد. ۵ دقیقه پس از توقف، بورسی که این دستور را داده اگر سفارشات نامتوازنی نداشته باشد، می‌تواند معاملات را از سر بگیرد. در غیر این صورت سهم بسته خواهد ماند.
بعد از گذشت ۲ سال یعنی در سال ۲۰۱۲، طرح دیگری با نام حد بالا و پایین به تصویب رسید. این طرح در سال ۲۰۱۹ به قانونی دائمی تبدیل شد. این قانون در دو سطح برای شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. سطح اول تمام شرکت‌های عضو شاخص S&P500 و Russell 1000 و سطح دوم شامل سایر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار امریکا است.
مطابق این قانون برای هر سهم دامنه مجاز قیمتی تعریف می‌شود. این دامنه بر اساس درصدی بر قیمت مبنا توسط پردازشگر اطلاعات اوراق بهادار تعیین می‌شود.
اولین قیمت مبنا بر اساس قیمت حراج آغازین است و پس از آن قیمت مبنا برابر است با میانگین قیمت معاملات ۵ دقیقه قبل. حدود قیمت توسط پردازشگر بر اساس فرمول زیر محاسبه می‌شود:
قیمت: قیمت مبنا + – (پارامتر درصد * قیمت مبنا)
اسپانیا دارای چهار بازار اوراق بهادار شامل بارسلونا، بیلبائو، والنسیا و مادرید است. در بورس‌های اسپانیا از هر دو دامنه ایستا و پویا استفاده می‌شود. از دامنه ایستا در زمان حراج آغازین و آخرین و همچنین معاملات روزانه بازار و از دامنه پویا در حراج و جلسات اصلی معاملات.
در این بورس شاهد محدوده نوسان روزانه و همچنین محدوده نوسان از هر معامله به معامله بعدی هستیم که هر دو بر اساس واحد پول (ین) در دامنه‌های قیمتی متفاوت تعریف شداند. محدوده نوسان از هر معامله به معامله بعدی بر اساس مظنه ویژه تعریف می شود که در فواصل سه دقیقه‌ای و در صورت عدم انجام معامله دامنه افزایش می‌یابد.
در بورس استانبول هم از دامنه نوسان استفاده می‌شود اما در شرایط حساس بازار و به صلاحدید مدیر بازار و دو تن از اعضای بازار، دامنه می‌تواند به ۲ برابر تغییر کند. و همچنین با پیشنهاد ۵ عضو بازار و صلاحدید مدیر عامل بورس دامنه امکان حذف شدن دارد.
بورس مالزی از دو حد آستانه یعنی حد آستانه قیمتی ایستا و حد آستانه قیمتی پویا استفاده می کند. آستانه قیمتی پویا، محدوده قیمتی را برای هر معامله بالقوه نسبت به معامله قبل در طول روز معاملاتی تعریف می کند و آستانه قیمتی ایستا، محدودهای است که برای یک روز معاملاتی و بر مبنای قیمت مبنا تعیین می شود. در صورت برخورد قیمت سهم به هر یک از حدود بالا و پایین معاملات متوقف شده و حراج نوسان اجرا می شود.
سخن آخر
تغییر در نوع دامنه نوسان یا حذف کلی آن موضوعی است که بسیاری از کارشناسان در سال‌های گذشته در مورد آن موضع گیری کرده‌اند.
عموم کارشناسان معتقدند تغییر در وضعیت فعلی به نفع بازار بورس و اوراق بهادار است اما این تغییر باید در شرایطی رخ دهد که بازار به آرامش رسیده است. بعد از ریزش بازار در هفته سوم مرداد سال ۱۳۹۹، هنوز بازار بورس نتوانسته خود را پیدا کرده و روند ثابتی داشته باشد.
از طرف دیگر رفتن به سمت دامنه پویا، نیازمند ایجاد ساختار در سامانه معاملاتی و همچنین کارگزاری‌ها است. اتفاقی که ممکن است زمانبر باشد.
سهامداران دیدگاه کارشناسی و عقلانی را مدنظر داشته باشند
سهامداران با توجه به نزدیکی به فصل مجامع، دیدگاهی عقلانی و کارشناسی را مدنظر داشته باشند که صنایعی مانند بانک، خودروسازی و حمل ونقل و بیمه با رفع تحریم‌ها سریع‌تر از سایر صنایع رشد را تجربه خواهند کرد. با توجه به نزدیکی به فصل مجامع شرکت‌های بورسی، در ارائه هر نوع تحلیلی باید دو دیدگاه حقوقی و حقیقی را در نظر داشت. دیدگاه افراد حقوقی در فصل مجامع بر دریافت سود بیشتر و انتخاب سهام شرکت‌هایی که EPS بالاتری دارند استوار است، اما به منظور کسب سود مطلوب‌تر و حرکت به سمت داشتن بازار باثبات‌تر باید فارغ از این دیدگاه‌ها، دید کارشناسی را در هر نوع تحلیل مدنظر قرار داد. تا زمانی که دیدگاه کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری بر بازار حاکم باشد نمی‌توان به سمت یک بازار پربازده با سود مطلوب حرکت کرد.
باتوجه به شرایط نقدینگی در کل کشور در قیاس با سال 93 این احتمال که شرکت‌های بورسی در مجامع خود درصدد باشند تا سود تقسیمی کمتری داشته باشند وجود دارد و این اتفاق برای بازار ناگزیر است. این احتمال که تفاوت چندانی در مقایسه با سود پرداختی شرکت‌ها در سال گذشته نباشد وجود دارد و دیدگاه‌های فاندامنتال بیانگر آن است که بازار با حرکت تند و تیز و غیر‌عقلانی مواجه نباشد. با توجه به تجربه بیانیه لوزان امکان مستند‌سازی برای بازار در صورت توافق نهایی هسته‌ای وجود دارد به این معنا که با رفع تحریم‌ها یکسری از صنایع که بیشترین تاثیر را از رفع تحریم‌ها داشته‌اند مانند بانک‌ها، خودروسازان، سازندگان قطعات خودرو، صنایع حمل‌و‌نقلی و شرکت‌های بیمه‌ای به واسطه اینکه با رفع تحریم‌ها شرایط فعالیت آنها تسهیل می‌شود با رشد مواجه خواهند شد مشروط بر آنکه بازار آنها را به اصطلاح پیش‌خور نکرده باشد.
آنچه مسلم است برخی صنایع به واسطه رفع تحریم‌ها سازوکار اجرایی خاص خود را لازم دارند و اجرای آن سازوکار زمانبر است بنابراین هرگونه اقدامی در بازار نیازمند در نظر گرفتن کلیت بازار و داشتن نگاه بلندمدت و توجه به ارزش ذاتی شرکت‌های موجود در این بازار است.
استراتژی های معاملاتی را چگونه یاد بگیریم؟
اگر بازارهای سرمایه را همانند یک جنگ تصور کنیم، تنها اشخاصی از این دوئل زنده بیرون می‌آیند که آمادگی لازم را برای مقابله با هر اتفاقی را داشته باشند. احتمالا در میان مردم یا فعالین بازار بارها دیده یا شنیده اید که یک نفر تمام یا بخش قابل توجهی از سرمایه خود را باخته است. این اهمیت استراتژی های معاملاتی را در بازارهای سرمایه بیان میکند. در واقع بدون استراتژِی معامله کردن یعنی بدون طناب وارد چاه شدن.
سالانه افراد زیادی وارد بازار سرمایه می‌شوند اما افراد کمی در این بازار ماندگار هستند. طبق آمار رسمی حدود ۹۰% افراد بدون آگاهی کافی و استراتژِی وارد بازار می‌شوند و شروع به معامله میکنند، در نهایت این افراد با از دست دادن بخش عظیمی از سرمایه خود از این بازار خداحافظی میکنند.
استراتژی های معاملاتی را چگونه یاد بگیریم؟ سوالی است که ما در این مقاله با ارائه راه کارهای یک استراتژی معملاتی خوب و کاربردی؛ به پاسخ آن می پردازیم:
استراتژی معاملاتی کاربردی
یک معامله گر وبه اصطلاح تریدر برای حضور در بورس و معامله در این بازار، نیاز به طرح و برنامه مشخصی دارد که با توجه به آن برای معملات م خرید و فروش های خود برنامه ریزی کند. به این طرح و برنامه از پیش تعیین شده که بر معاملات یک تریدر در بازار سهام نظارت دارد، استراتژی معاملاتی می گویند. حال این استراتژی برای هر تریدر و معامله گر با توجه به ویژگی‌ها و اهداف او از سرمایهگذاری تعریف می‌شود و هدف معامله گراز تدوین آن رسیدن به حداکثر سود و کاهش ریسک به ریوارد او در بازار است.
برای آگاهی بیشتر در خصوص استراتژی سرمایه گزاری می توانید به سایت ویکی پدیا مراجعه کنید.
لزوم داشتن یک استراتژی معاملاتی
داشتن یک استراتژی معاملاتی در بازار سرمایه به اندازه‌ای با اهمیت است که بدون آن فعالیت در بازارهای ریسکی برای مدت طولانی کار بسیار سخت و بعید به نظر می‌رسد. بازارهای ریسکی پرنوسان است و اگر استراتژی معاملاتی مشخص و طرح و برنامه مشخصی برای فعالیت در آن نداشته باشید، نمی توانید فرصت‌های معاملاتی و خرید فروش موفق سهام را در این شناسایی کنید.
با استفاده از استراتژی معاملاتی می توانید در بازار های سرمایه موج سواری کرده و همراه تغییرات بازار سرمایه حرکت کنید و خودتان را با این نوسانات وفق دهید. با استفاده از آن می توانید نیاز خود را در بازار بهتر درک کنید و اهدافتان را به درستی تعیین کنید.
انواع سبک های معامله معاملاتی
استراتژی‌های معاملاتی بسیار زیاد هستند و تنوع بسیار فراوانی دارند به طوری که می‌توان گفت به ازای هر شخص فعال در بازار سرمایه، یک استراتژی معاملاتی وجود دارد. به این علت که اساسا استراتژی هر تریدر، سرمایه گذار و یا معامله گر سلیقه‌ای است و بر مبنای تشخیص هر فرد طراحی می‌شود.
به صورت کلی برای استراتژی های معاملاتی دو روش برای تحلیلی وجود دارد که شامل تحلیل تکنیکال یا نموداری و تحلیل فاندمنتال یا بنیادی می‌شود. البته هیچ کدام از این تحلیل ها در بازارهای سرمایه بر دیگری ارجحیت ندارند و در اصل ترکیب این دو استراتژی است که می‌تواند به معامله گر کمک کند.
در زیر سه مورد از رایج‌ترین استراتژی‌های معاملاتی را شرح می دهیم که بر اساس نمودارهای تکنیکال صورت می‌گیرد :
صبر (بلند مدت)
میان مدت ( تکنیکال)
کوتاه مدت (نوسان گیری)
ملزومات یک استراتژی معاملاتی کاربردی چیست؟
یک استراتژی معاملاتی کاربردی و خوب از چهار بخش اصلی تشکیل گردیده که شامل:
- تشخیص جهت کلی حرکت بازار
- تعیین حدود سود و ضرر
- تعیین تایم‌فریم کاری
- داشتن یک برنامه مدیریت ریسک
تشخیص جهت کلی حرکت بازار، چراغ راه معامله گر
منظور ازآن شناخت روند نزولی یا صعودی در بازار می باشد.به صورت کلی تشخیص تمایل حرکتی بازار به شما در تصمیم گیری ها کمک خواهد کرد.
فرایند تشخیص تمایل حرکتی بازار به دو قسمت تقسیم می شود:
- پیش بینی حرکت حتمی بازار(صعودی-نزولی)
- قوانین معاملاتی که تشخیص شما در مورد روند حرکت بازار را تائید نماید
به منظور تعیین نقاط ورود معاملات خود می‌توانید به دو طریق عمل نمایید:
اگر در بازار های ریسکی معامله می کنید و فقط بر مبنای تحلیل تکنیکال کار می کیند؛ توصیه می گردد در خصوص مباحث فاندامنتال و بنیادی نیز اطلاعاتی داشته باشید. برای این منظور صرفا کافی است بدانید چه مسائل و عوامل فاندامنتالی (بنیادینی) در حال حاضر روی سهام یا ارز شما تأثیرگذار می باشد
برای مثال باید از تاریخ سود سهام مورد نظر خود مطلع باشید، چرا که روی ارزش سهام شما خیلی موثر بوده و می‌توانید با مهارت‌های تکنیکال خود از آن به نفع خود استفاده کنید. حتی می توانید از اخبار پخش شده به نفع خود استفاده کنید.
تایم فریم مناسب، چتر نجات معامله گر
هیچ تایم‌فریم خوب و بدی برای معامله کردن وجود ندارد، بلکه انتخاب تایم‌فریم صرفاً به شخصیت و روحیات معامله گر بستگی دارد. قبل از انتخاب تایم فریم خود، باید خودتان را روانشناسی کنید و با روحیات خود آشنایی کامل داشته باشد.
برای مثال اگر می‌خواهید معاملات خود را زیر نظر داشته باشید و نمی‌توانید کاهش موجودی کیف پول خود را در زمان باز بودن معامله تحمل کنید، یا اینکه می‌خواهید خیلی سریع از بازار سود خود را بگیرید و خارج شوید، در این صورت تایم‌فریم‌های پایین و میان‌روزی انتخاب مناسبی برای شما می باشد.
اما اگر ترید شغل اصلی شما نمی باشد و زمان زیادی برای رصد بازار و اخبار آن ندارید؛ نمی توانید در تایم های پایینانند ۵ دقیقه، ۱۵ دقیقه یا یک ساعته معامله کنید. برای این افراد بهتر است دید بلند مدت تری نسبت به بازار داشته باشند و در تایم فریم های بلند مدت تری در حدود ۱ تا ۳ سال معامله کنند.
هیچ روش خاصی برای انتخاب تایم فریم مناسب وجود ندارد و این به استراتژی معامله گر بستگی دارد. در این مورد باید با توجه به شرایط خود، به تنهایی تصمیم بگیرید.
تعیین حدود سود و ضرر معاملات
تعیین حدود سود و ضرر یک معامله توسط تریدر از آن دست اقداماتی می باشد که دقیقا پیش از ورود به هر معامله باید انجام گردد. البته این کار در صورتی تاثیرگذار است و ضرورت دارد که پیش از آن مطمئن باشید معمله مورد نظر شما به لحاظ نسبت سود به ضرر(ریسک به ریوارد) عقلانی و به صرفه است. این کاربه سوددهی بیشتر شما کمک خواهد کرد و از ضرر های زیاد شما جلوگیری می نماید. به نوعی به این روش محافظ کیف پول یا حساب گفته می شود.
باید در تعیین حد سود معاملات خود واقع‌بینانه عمل نمود. برای این منظور مهارت شما در خواندن و درک پرایس اکشن خواهد توانست در تعیین سطوح مناسب برای حد سود معاملات بسیار کمک‌کننده گردد.
استراتژی مدیریت ریسک
مدیریت ریسک با اختلاف مهمترین بخش استراتژی معاملاتی شما محسوب می گردد. اگر قصد موفقیت در زمینه معامله‌گری دارید و یک استراتژی سودده برای خود طراحی کردید، باید به به قوانین مدیریت سرمایه خود به شدت پایبند باشید.
دقت کنید که ریسک هر معامله حداقل به اندازه نصف سود آن باشد. اصطلاحا می گویند ریسک به ریوارد یک معامله حداقل باید۱ به ۲ باشد. این عبارت یعنی سود احتمالی معامله به اندازه دو برابر ضرر احتمالی آن باشد. در هر صورت هرچه نسبت سود به ضرر معاملات بیشتر باشد، معامله شما بهتر و پر بازده تر می باشد. در این صورت حتی اگر درصد موفقیت معاملات شما کمتر از ۵۰ درصد باشد، باز هم می‌توانید سودآور باشید.
قانون دو درصد یک نمونه استراتژی کهنه مدیریت سرمایه در بازار سرمایه است. این قانون به ما می گوید که شما به هیچ عنوان نباید برای هر معامله روی بیش از دو درصد موجودی حساب خود ریسک نمایید. این قانون نه تنها باعث سوددهی بیشتر معاملات شما خواهد شد، بلکه احتمال نابودی کیف پول شما را به صفر خواهد رساند.
هدف از معامله‌گری این می باشد که سود نمایید و به درآمد برسید و یک استراتژی مدیریت ریسک مناسب قادر است به شما در دستیابی به این هدف بسیار کمک نماید.
دو نکته بسیار ضروری جهت طراحی یک استراتژی معاملاتی
- تعهد به استراتژی: پس از اینکه یک استراتژِی برای خود طرح ریزی کردید، به این استراتژی خود پایبند باشید و به خودتان اعتماد کنید. اما در طراحی این استراتژی خود دقت نمایید که چهارچوب، قوانین و منطق مشخصی داشته باشد. این نکته را نیز مد نظر قرار دهید که احساسات هیچ جایگاهی در این طراحی نداشته باشد و شما کاملا گوش به فرمان و مطیع استراتژِی خود باشید.
- سادگی استراتژی: شاید برای شما عجیب باشد اما سادگی استراتژی در طراحی آن بسیار مهم است. برای تفهیم بهتر این موضوع سخنی از استیو جابز را مرور خواهیم کرد:
گاهی یک کار ساده می‌تواند بسیار مشکل تر از یک کار پیچیده باشد. باید سخت تلاش کنید تا استراتژی شما شفاف و ساده شود و در یک چک لیست نوشته شود. توضیحات نوشته شده نیز باید به اندازه ی ساده و شفاف باشد تا شما را بر سر دوراهی قرار ندهد.
نتیجه‌گیری
به هنگام طراحی و تعیین قوانین استراتژی معاملاتی، لازم و ضروری است که معامله گر نیاز های خود را بشناسد و هدف خود را تعیین کند. همچنین معامله گر باید آگاهی کاملی از شخصیت و روحیات خود داشته باشد. به این علت که شخصیت شما خواه ناخواه به استراتژی شما گره خورده می باشد. هیچ دو معامله‌گری یکسان عمل نخواهد کرد. ممکن است مامله گری در تایم های پایین معامله نماید و موفق باشد و یک نفر دیگر با این روش فقط ضرر نماید.
دیدگاه شما